Τα δύο όργανα του διαστημικού σκάφους τράβηξαν τις προκαταρκτικές δοκιμαστικές εικόνες, αποκαλύπτοντας σπινθηροβόλα αστρικά τοπία και αποδεικνύοντας ότι όλα στο σκάφος είναι σε άριστη κατάσταση.

«Μετά από περισσότερα από 11 χρόνια σχεδιασμού και ανάπτυξης του Ευκλείδη, είναι συναρπαστικό και εξαιρετικά συγκινητικό να βλέπουμε αυτές τις πρώτες εικόνες», δήλωσε ο Τζουζέπε Ράκα, υπεύθυνος του προγράμματος Ευκλείδης στην Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία.

Ο Ευκλείδης πέρασε τον τελευταίο μήνα από την εκτόξευσή του την 1η Ιουλίου ταξιδεύοντας στο σημείο της τροχιάς του, που βρίσκεται 1,5 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τη Γη.

Το τηλεσκόπιο διαμέτρου 1,2 μέτρων θα παραμείνει στο λεγόμενο σημείο Λαγκράνζ L2, όπου βρίσκεται και το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb. Ο Ευκλείδης θα συμβαδίζει με τη Γη καθώς ο πλανήτης μας περιφέρεται γύρω από τον ήλιο.

Τι κάνουν οι δύο κάμερες του Ευκλείδη

O Ευκλείδης θα περάσει τους επόμενους δύο μήνες δοκιμάζοντας και βαθμονομώντας τα όργανά του – μια κάμερα ορατού φωτός και μια κάμερα/φασματογράφο εγγύς υπέρυθρου – πριν ξεκινήσει να παρακολουθεί περίπου το ένα τρίτο του ουρανού για τα επόμενα έξι χρόνια.

Το όργανο ορατού φωτός του τηλεσκοπίου, ή VIS, θα τραβήξει εικόνες δισεκατομμυρίων γαλαξιών. Η ευρεία προοπτική του Ευκλείδη μπορεί να καταγράψει δεδομένα από ένα τμήμα του ουρανού περισσότερο από 100 φορές μεγαλύτερο από αυτό που μπορεί να καταγράψει η κάμερα του Webb. Η ποιότητα των εικόνων του τηλεσκοπίου θα είναι τουλάχιστον τέσσερις φορές πιο ευκρινής σε σχέση με εκείνες των επίγειων τηλεσκοπίων.

Η αριστερή εικόνα δείχνει το πλήρες οπτικό πεδίο, ενώ η μεγέθυνση (δεξιά) αναδεικνύει τη λεπτομέρεια που ήδη επιτυγχάνει το όργανο ορατού φωτός του τηλεσκοπίουESA/Euclid Consortium/NASA

Ενώ η κάμερα/φασματογράφος εγγύς υπέρυθρου, ή NISP, θα καταγράψει εικόνες των γαλαξιών σε υπέρυθρο φως και μετρήσεις που χαρτογραφούν την απόσταση κάθε γαλαξία.

Σκοτεινή ύλη και σκοτεινή ενέργεια

Πρωταρχικός στόχος του Ευκλείδη είναι η παρατήρηση των κοσμικών μυστηρίων του σύμπαντος, όπως η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια.

Αν και η σκοτεινή ύλη δεν έχει ποτέ ανιχνευθεί στην πραγματικότητα, θεωρείται ότι αποτελεί τουλάχιστον το 85% της συνολικής ύλης του σύμπαντος. Ενώ η σκοτεινή ενέργεια είναι μια μυστηριώδης δύναμη που θεωρείται ότι παίζει ρόλο στην επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος.

Στη δεκαετία του 1920, οι αστρονόμοι Ζορζ Λεμέτρ και Έντγουιν Χαμπλ ανακάλυψαν ότι το σύμπαν διαστέλλεται από τη γέννησή του, πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Αλλά οι έρευνες που ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1990 έδειξαν ότι κάτι προκάλεσε την επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος πριν από περίπου 6 δισεκατομμύρια χρόνια, και η αιτία παραμένει άγνωστη.

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Ευκλείδη καθώς ταξιδεύει στο διάστημαESA/Euclid Consortium

Το ξεκλείδωμα της πραγματικής φύσης της σκοτεινής ενέργειας και της σκοτεινής ύλης θα μπορούσε να βοηθήσει τους αστρονόμους να κατανοήσουν από τι αποτελείται το σύμπαν και πώς έχει αλλάξει η διαστολή του με την πάροδο του χρόνου. Τόσο η σκοτεινή ύλη όσο και η σκοτεινή ενέργεια παίζουν επίσης ρόλο στην κατανομή και την κίνηση αντικειμένων, όπως οι γαλαξίες και τα αστέρια, στο σύμπαν.

Τρισδιάστατος χάρτης του σύμπαντος

Ο Ευκλείδης έχει σχεδιαστεί για να δημιουργήσει τον μεγαλύτερο και ακριβέστερο τρισδιάστατο χάρτη του σύμπαντος. Θα παρατηρήσει δισεκατομμύρια γαλαξίες που εκτείνονται σε απόσταση 10 δισεκατομμυρίων ετών φωτός για να αποκαλύψει πώς η ύλη μπορεί να έχει τεντωθεί και αποσπαστεί από τη σκοτεινή ενέργεια με την πάροδο του χρόνου. Αυτές οι παρατηρήσεις θα επιτρέψουν ουσιαστικά στον Ευκλείδη να δει πώς εξελίχθηκε το σύμπαν τα τελευταία 10 δισεκατομμύρια χρόνια.

Το τηλεσκόπιο θα δημιουργήσει έναν κατάλογο με περίπου 1,5 δισεκατομμύριο γαλαξίες και τα αστέρια μέσα σε αυτούς. Αυτός ο θησαυρός δεδομένων για τους αστρονόμους θα περιλαμβάνει το σχήμα και τη μάζα κάθε γαλαξία, και τον αριθμό των άστρων που δημιουργούνται ανά έτος μέσα σε αυτόν.

Ένας αλγόριθμος ανακάλυψης αστεροειδών — σχεδιασμένος για να αποκαλύψει αστεροειδείς κοντά στη Γη για την επερχόμενη 10ετή έρευνα του Παρατηρητηρίου Vera C. Rubin στον νυχτερινό ουρανό — εντόπισε τον πρώτο του «δυνητικά επικίνδυνο» αστεροειδή, έναν όρο για διαστημικούς βράχους κοντά στη Γη.

Εικόνα που δείχνει την τροχιά του 2022 SF289 (πράσινο) στην πλησιέστερη προσέγγισή του στη Γη (τροχιά με μπλε χρώμα). Οι τροχιές της Αφροδίτης και του Άρη εμφανίζονται με πορτοκαλί και κόκκινο χρώμα, αντίστοιχα. Joachim Moeyens/Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον/OpenSpace.

Ο αστεροειδής μήκους περίπου 600 ποδιών, που ονομάζεται 2022 SF289, ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια μιας δοκιμαστικής οδήγησης του αλγορίθμου με την έρευνα ATLAS στη Χαβάη.

Η εύρεση του 2022 SF289, που δεν ενέχει κανένα κίνδυνο για τη Γη για το άμεσο μέλλον, επιβεβαιώνει ότι ο αλγόριθμος επόμενης γενιάς, γνωστός ως HelioLinc3D, ο οποίος μπορεί να εντοπίσει αστεροειδείς κοντά στη Γη με λιγότερες και πιο ακριβείς παρατηρήσεις από ότι απαιτούν οι σημερινές μέθοδοι.

Η εύρεση αυτών των σκοτεινών αντικειμένων δεν είναι εύκολη και οι επιστήμονες χρησιμοποιούν εξειδικευμένα τηλεσκόπια, όπως το Asteroid Terrestrial Impact Last Alert System (ATLAS) στη Χαβάη.

Ωστόσο, για να γίνει ο εντοπισμός, το τηλεσκόπιο πρέπει να καταγράψει το ίδιο κομμάτι ουρανού τέσσερις φορές σε μία νύχτα για να βρει το αντικείμενο.

«Αυτή είναι μόνο μια μικρή γεύση του τι να περιμένουμε με το Παρατηρητήριο Rubin σε λιγότερο από δύο χρόνια, όταν το HelioLinc3D θα ανακαλύπτει ένα αντικείμενο σαν αυτό κάθε βράδυ», δήλωσε ο επιστήμονας Rubin Mario Jurić, διευθυντής του Ινστιτούτου DiRAC, καθηγητής αστρονομίας στο το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον και ηγέτης της ομάδας πίσω από το HelioLinc3D.

Πρόσθετες παρατηρήσεις του 2022 SF289 που καταγράφηκαν από την έρευνα του Zwicky Transient Facility.Joachim Moeyens/University of Washington/B612 Asteroid Institute.

«Αλλά γενικότερα, είναι μια προεπισκόπηση της επερχόμενης εποχής της αστρονομίας με ένταση δεδομένων. Από το HelioLinc3D έως τους υποβοηθούμενους από AI κώδικες, η επόμενη δεκαετία ανακάλυψης θα είναι μια ιστορία προόδου στους αλγόριθμους όσο και στα νέα, μεγάλα τηλεσκόπια».

Τα υπόλοιπα τηλεσκόπια δεν μπόρεσαν να τον εντοπίσουν, καθώς είναι κρυμμένος σε μία περιοχή του ουρανού που έχει αρκετά άστρα με έντονη φωτεινότητα, κάνοντας δύσκολο τον εντοπισμό ενός σκοτεινού βράχου που κινείται γρήγορα.

Πρόκειται μόνο για την αρχή του νέου αλγορίθμου, ο οποίος έχει σχεδιαστεί να λειτουργεί σε πολύ ισχυρότερα τηλεσκόπια, όπως το Vera C. Rubin το οποίο θα τεθεί σε λειτουργία το 2025 στη Χιλή. Το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο θα χρειάζεται μόλις δύο παρατηρήσεις την ίδια βραδιά αντί για τέσσερις και ο αλγόριθμος θα το κάνει ακόμα πιο αποτελεσματικό.