Πολιτική και ανθρωπιστική κρίση στο Αφγανιστάν έχει προκαλέσει η, με ταχείς ρυθμούς, κυριαρχία των Ταλιμπάν στη χώρα, δύο δεκαετίες μετά την εισβολή των ΗΠΑ. Τα ερωτήματα ωστόσο αφορούν όχι μόνο το μέλλον της χώρας αλλά και το τεράστιο ανεκμετάλλευτο ορυκτό πλούτο του Αφγανιστάν.

Το Αφγανιστάν είναι μία από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο. Όμως το 2010, Αμερικανοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι και γεωλόγοι αποκάλυψαν ότι η χώρα, που βρίσκεται στο σταυροδρόμι της κεντρικής και νότιας Ασίας, εκτείνεται πάνω σε κοιτάσματα ορυκτών αξίας σχεδόν 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων, τα οποία θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν δραματικά τις οικονομικές της προοπτικές.

Τα αποθέματα ορυκτών όπως ο σίδηρος, ο χαλκός και ο χρυσός είναι διάσπαρτα σε όλη τη χώρα. Υπάρχουν επίσης σπάνια ορυκτά και, ίσως το πιο σημαντικό, αυτό που μπορεί να είναι ένα από τα μεγαλύτερα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα λιθίου στον κόσμο – ένα βασικό αλλά σπάνιο συστατικό στις επαναφορτιζόμενες μπαταρίες και άλλες τεχνολογίες ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Η έλλειψη υποδομής και ασφάλειας και οι σοβαρές ξηρασίες έχουν εμποδίσει την εξόρυξη των πολύτιμων ορυκτών στο παρελθόν. Αυτό είναι απίθανο να αλλάξει σύντομα υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν. Ωστόσο, υπάρχει ενδιαφέρον από χώρες όπως η Κίνα, το Πακιστάν και η Ινδία, οι οποίες μπορεί να προσπαθήσουν να εμπλακούν παρά το χάος.

Τεράστιες προοπτικές

Ακόμη και πριν ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ανακοινώσει ότι θα αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν, θέτοντας το πλαίσιο για την δυναμική επιστροφή των Ταλιμπάν, οι οικονομικές προοπτικές της χώρας ήταν αμυδρές.

Το 2020, όπως αναφέρει το CNN, εκτιμάται ότι το 90% των Αφγανών ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας που καθορίζεται από την κυβέρνηση, τα 2 δολάρια ημερησίως, σύμφωνα με έκθεση της Υπηρεσίας Ερευνών του Κογκρέσου των ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο. Στο τελευταίο προφίλ της χώρας, η Παγκόσμια Τράπεζα είπε ότι η οικονομία παραμένει “διαμορφωμένη από την ευθραυστότητα και την εξάρτηση από βοήθεια”.

“Η ανάπτυξη και η διαφοροποίηση του ιδιωτικού τομέα περιορίζεται από την ανασφάλεια, την πολιτική αστάθεια, τους αδύναμους θεσμούς, την ανεπαρκή υποδομή, τη διαδεδομένη διαφθορά και ένα δύσκολο επιχειρηματικό περιβάλλον”, ανέφερε τον Μάρτιο.

Πολλές χώρες με αδύναμες κυβερνήσεις υποφέρουν από αυτό που είναι γνωστό ως “κατάρα των πόρων”, κατά την οποία οι προσπάθειες εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων δεν αποφέρουν οφέλη στους ντόπιους και στην εγχώρια οικονομία. Ακόμα κι έτσι, οι αποκαλύψεις για τον ορυκτό πλούτο του Αφγανιστάν, οι οποίες βασίστηκαν σε προηγούμενες έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση, έδωσαν τεράστια υπόσχεση.

Η ζήτηση για μέταλλα όπως το λίθιο και το κοβάλτιο, καθώς και σπάνιων γαιών όπως το νεοδύμιο, αυξάνεται καθώς οι χώρες προσπαθούν να στραφούν σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα και άλλες καθαρές τεχνολογίες για να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ενέργειας δήλωσε τον Μάιο ότι οι παγκόσμιες προμήθειες λιθίου, χαλκού, νικελίου, κοβαλτίου και σπάνιων γαιών που πρέπει να αυξηθούν ραγδαία, διαφορετικά ο κόσμος θα αποτύχει στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει την κλιματική κρίση. Τρεις χώρες – η Κίνα, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και η Αυστραλία – αντιπροσωπεύουν σήμερα το 75% της παγκόσμιας παραγωγής λιθίου, κοβαλτίου και σπάνιων γαιών.

Το μέσο ηλεκτρικό αυτοκίνητο απαιτεί έξι φορές περισσότερα ορυκτά από ένα συμβατικό αυτοκίνητο, σύμφωνα με τον IEA. Το λίθιο, το νικέλιο και το κοβάλτιο είναι ζωτικής σημασίας για τις μπαταρίες. Τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας απαιτούν επίσης τεράστιες ποσότητες χαλκού και αλουμινίου, ενώ σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται στους μαγνήτες που απαιτούνται για τη λειτουργία των ανεμογεννητριών.

Η αμερικανική κυβέρνηση έχει εκτιμήσει ότι τα κοιτάσματα λιθίου στο Αφγανιστάν θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν αυτά της Βολιβίας, όπου βρίσκονται τα μεγαλύτερα γνωστά αποθέματα στον κόσμο.

Ακόμα περισσότερα εμπόδια

Με δεδομένο ότι αυτές οι διαδικασίες χρειάζονται σταθερό πολιτικό σκηνικό και ηρεμία, ο ορυκτός πλούτος του Αφγανιστάν συνεχίζει να παραμένει στο έδαφος. Ενώ υπήρξε κάποιες ενέργειες εξόρυξης χρυσού, χαλκού και σιδήρου, η εκμετάλλευση ορυκτών λιθίου και σπάνιων γαιών απαιτεί περισσότερες επενδύσεις και τεχνική τεχνογνωσία, καθώς και χρόνο. Ο ΙΕΑ εκτιμά ότι χρειάζονται 16 χρόνια κατά μέσο όρο από την ανακάλυψη ενός κοιτάσματος για να ξεκινήσει η παραγωγή ενός ορυχείου.

Αυτή τη στιγμή, τα ορυκτά δίνουν μόλις 1 δισεκατομμύριο δολάρια στο Αφγανιστάν ετησίως, σύμφωνα με τους ειδικούς, οι οποίοι εκτιμούν ότι το 30% έως 40% απομακρύνθηκε από διαφθορά, καθώς και από πολέμαρχους και τους Ταλιμπάν, οι οποίοι ηγήθηκαν μικρών μεταλλευτικών έργων. Ωστόσο, υπάρχει πιθανότητα οι Ταλιμπάν να χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους για να αναπτύξουν τον τομέα εξόρυξης. Κάτι που θεωρείται δύσκολο όμως, καθώς θα πρέπει να αφιερώσουν την προσοχή τους σε ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων ασφάλειας και ανθρωπιστικής βοήθειας.

Η προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων θα είναι ακόμη πιο δύσκολη τώρα, ιδίως καθώς πολλές παγκόσμιες επιχειρήσεις και επενδυτές διατηρούνται σε όλο και υψηλότερα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και κυβερνητικά πρότυπα.

Οι αμερικανικοί περιορισμοί θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν πρόκληση. Οι Ταλιμπάν δεν έχουν χαρακτηριστεί επισήμως ξένη τρομοκρατική οργάνωση από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, η οργάνωση τοποθετήθηκε στον κατάλογο του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ με Ειδικά Καθορισμένους Παγκόσμιους Τρομοκράτες και σε Λίστα Ειδικά Καθορισμένων Εθνών.

Ο εκπρόσωπος Τύπου των Ταλιμπάν, κάθισε χθες, Τρίτη, για πρώτη φορά μπροστά στις κάμερες με σκοπό να “καθησυχάσει” τη διεθνή κοινότητα, διαβεβαιώνοντας φαινομενικά, πως η κατάληψη της εξουσίας από τους τζιχαντιστές στο Αφγανιστάν θα γίνει “με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων“.

Συγκεκριμένα ο Zabihullah Mujahid δήλωσε πως “μετά από 20 χρόνια αγώνα, απελευθερώσαμε τη χώρα και διώξαμε τους ξένους. Αυτή είναι μια περήφανη στιγμή για ολόκληρο το έθνος”. Στη συνέχεια μιλώντας για τα δικαιώματα των γυναικών, για τα οποία εύλογα ανησυχεί η διεθνής κοινότητα, διαβεβαίωσε πως “κανείς δεν θα πάθει κακό”, αλλά πως όλα θα γίνουν βάσει της Σαρίας.

“Δεσμευόμαστε για τα δικαιώματα των γυναικών από τη Σαρία (Ισλαμικός Νόμος). Θα συνεργαστούν μαζί μας”, είπε συγκεκριμένα ο Zabihullah Mujahid.

Τι είναι όμως η Σαρία που “διαφυλάττει” τα δικαιώματα των γυναικών σύμφωνα με τον εκπρόσωπο των Ταλιμπάν;

Ο όρος Σαρία είναι ουσιαστικά ένας ισλαμικός θρησκευτικός κώδικας διαβίωσης. Εμπνέεται από το Κοράνιο και χρησιμοποιείται ως αναφορά στο ισλαμικό δίκαιο, αλλά και τον ισλαμικό τρόπο ζωής γενικότερα. Κυριολεκτικά σημαίνει “το καθαρό” δρόμο που οδηγεί προς τη “πηγή του ύδατος”.

Ο νόμος της Σαρία, σύμφωνα με το BBC, λειτουργεί ως κώδικας ζωής που πρέπει να τηρούν όλοι οι Μουσουλμάνοι, συμπεριλαμβανομένων προσευχών, νηστείας και δωρεών προς τους φτωχούς.

Η Σαρία ουσιαστικά υποτίθεται πως “βοηθά” τους μουσουλμάνους να καταλάβουν πώς πρέπει να συμπεριφέρονται σε κάθε πτυχή της ζωής τους σύμφωνα με τις επιθυμίες του Θεού.

Τι σημαίνει η Σαρία στη πράξη;

Στα φονταμενταλιστικά κράτη, όπως αναφέρει το BBC, ένας μουσουλμάνος που αναρωτιέται τι να κάνει εάν οι συνάδελφοί του τον καλέσουν στην παμπ μετά τη δουλειά, μπορεί να απευθυνθεί σε έναν ειδικό μελετητή της Σαρία για συμβουλές, για να βεβαιωθεί ότι οι πράξεις του είναι εντός του νομικού πλαισίου της θρησκείας του.

Όσον αφορά τις γυναίκες, ο παραδοσιακός ισλαμικός νόμος δέχεται πολλές ερμηνείες. Συγκεκριμένα οι Ταλιμπάν ερμηνεύουν την Σαρία, με ακραίο τρόπο και καταπατούν τα δικαιώματα των γυναικών.

Σύμφωνα με το skynews, οι Ταλιμπάν καταδικάστηκαν διεθνώς για την επιβολή μιας αυστηρής και ακραίας εκδοχής του νόμου της Σαρία κατά τη διακυβέρνησή τους από το 1996 έως το 2001, η οποία περιελάμβανε τιμωρίες όπως δημόσιους λιθοβολισμούς, μαστιγώσεις και απαγχονισμούς.

Υπό την κυριαρχία των Ταλιμπάν στο παρελθόν, οι γυναίκες τέθηκαν ουσιαστικά σε κατ ‘οίκον περιορισμό καθώς δεν τους επιτρεπόταν να εργαστούν ή να έχουν εκπαίδευση.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια που ήταν άνω των οκτώ ετών έπρεπε να φορούν μπούρκα και έπρεπε να συνοδεύονται από έναν άντρα συγγενή εάν ήθελαν να βγουν έξω από το σπίτι τους. Τα ψηλοτάκουνα παπούτσια απαγορεύονταν σε περίπτωση που “ενθουσίαζαν” τους άνδρες, τα σπίτια με παράθυρα στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο έπρεπε να βαφτούν και οι γυναίκες απαγορεύονταν να βγαίνουν στο μπαλκόνι τους.

Επιπλέον, δεν επιτρεπόταν η φωτογράφιση, η κινηματογράφηση ή προβολή εικόνων γυναικών σε εφημερίδες, βιβλία και καταστήματα, ενώ απαγορεύτηκε στις γυναίκες να εμφανίζονται στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση ή σε δημόσιες συγκεντρώσεις. Οι γυναίκες που δεν υπάκουαν στους κανόνες, ακόμη και αν είχαν άνδρες συγγενείς για να βγουν έξω, μαστιγώνονταν στο δρόμο ή στα γήπεδα και στα δημαρχεία.

Με την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία, χιλιάδες αφγανοί φοβούνται ότι οι έχοντες την ηγεσία εξτρεμιστές, θα επαναλάβουν αυτή τη σκληρή ερμηνεία του ισλαμικού νόμου και αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τη χώρα προκειμένου να σωθούν.

Ποιες είναι οι τιμωρίες της Σαρία;

Ο νόμος της Σαρία, σύμφωνα με όσα αναφέρει το skynews, χωρίζει τα αδικήματα σε τρεις γενικές κατηγορίες: τα αδικήματα “hadd”, τα οποία είναι σοβαρά εγκλήματα με καθορισμένες ποινές, τα εγκλήματα “tazir”, όπου η ποινή αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια του δικαστή, και τα εγκλήματα “Qisas”, στα οποία ο δράστης πρέπει να υποστεί την ίδια ποινή με το θύμα.

Μερικά από τα πιο σοβαρά αδικήματα hadd, είναι η κλοπή η οποία μπορεί να τιμωρηθεί μέχρι και με ακρωτηριασμό του χεριού του δράστη αλλά και η μοιχεία η οποία πολλές φορές τιμωρείται με την ποινή του θανάτου με λιθοβολισμό.

Ο ΟΗΕ έχει εκφραστεί πολλές φορές κατά του θανάτου με λιθοβολισμό, δηλώνοντας ότι αποτελεί ένα ακραίο βασανιστήριο μια απάνθρωπη και εξευτελιστική πράξη που καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον απαγορεύει σαφώς.