Δύο συνθήκες σχετίζονται με τους ‘Eλληνες και τη Μικρά Ασία, η Συνθήκη των Σεβρών, τόσο εύθραυστη όσο και οι πορσελάνες, όπως ευφυώς έχουν πει γι’ αυτήν και η Συνθήκη της Λωζάνης. Με την πρώτη παίρναμε τη Σμύρνη υπό προϋποθέσεις. Με τη δεύτερη, χάναμε τα πάντα. Οι ‘Ελληνες, διωκόμενοι, υποχρεώθηκαν να αφήσουν τα παράλια όπως και την ενδοχώρα αλλά και τον Πόντο, και έχασαν την Ιμβρο, την Τένεδο και την Ανατολική Θράκη.

Το καλοκαίρι του 1912, η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου έχοντας ολοκληρώσει τις διαβουλεύσεις με τους συμμάχους της, προχώρησε στην τελική απόφαση της πολεμικής διεκδίκησης από την Τουρκία, των εδαφών που ιστορικά και εθνολογικά της ανήκαν, ανάμεσα στα οποία ήταν και τα νησιά. Το πολεμικό σχέδιο που είχε εκπονηθεί και την εκτέλεσή του είχε αναλάβει ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, προέβλεπε στα πρώτα στάδιά του την κατάληψη της Λήμνου, ώστε αυτή, με την εξαίρετη γεωγραφική της θέση, να αποτελέσει ασφαλές ορμητήριο για την κυριαρχία στο Αιγαίο. Βάση εξόρμησης του ελληνικού στόλου κατέστη πλέον η Λήμνος, που από τις 8 Οκτωβρίου 1912 αποτελούσε ελληνικό έδαφος. Με την κατάληψη των νησιών Ίμβρου, Τενέδου, Θάσου και Σαμοθράκης, ο τουρκικός στόλος εγκλωβίσθηκε τα στενά των Δαρδανελίων, απ’ όπου επιχείρησε μόνο δύο εξόδους, που σήμαναν και τις ισάριθμες ήττες του, στις ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου.

Το σύνθημα για την κατάληψη της Λέσβου δόθηκε στις 6 Νοεμβρίου, αφού είχαν προηγηθεί έντονες παρεμβάσεις και πιέσεις από πλευράς των Λεσβίων. Ο ελληνικός στόλος ξεκίνησε από τον Μούδρο και έφτασε τις πρώτες πρωινές ώρες της 8ης Νοεμβρίου 1912 έξω από το λιμάνι της Μυτιλήνης. Κύριος σκοπός του ήταν η κατάληψη της πόλης με την αποβίβαση των Ελλήνων πεζοναυτών, που δεν ξεπερνούσαν τους 1.400 άνδρες.

Τo μήvυμα της έλευσης τoυ στόλoυ μπoρεί vα εvθoυσίασε τov ελληvικό πληθυσμό της πόλης,o oπoίoς έτρεξε αμέσως στηv πρoκυμαία vα δει τo όvειρό τoυ vα πραγματoπoιείται, όμως τηv ίδια στιγμή παvικός κατέλαβε τους Τούρκους στρατιώτες που έτρεχαν με εφ` όπλoυ λόγχη στoυς δρόμoυς, μη έχοντας διαταγές από τoυς αvωτέρoυς τoυς. Εγιναν πάρα πολλές και σκληρές διαπραγματεύσεις με προοπτική να βρεθεί λύση και να αποφευχθεί η αιματοχυσία, κάτι που επιτεύχθηκε με μεγάλη δυσκολία και οι Τούρκοι στρατιώτες παραδόθηκαν.

Το χρονολόγιο είναι σαφές, για όλα τα νησιά:

Κατοχυρώσαμε τα δικαιώματά μας με τη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, τον Μάιο του ’13 και την Συνθήκη των Αθηνών, τον Νοέμβριο του ’13.

Με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης, λοιπόν, χάσαμε την Ιμβρο, την Τένεδο καθώς και το σύμπλεγμα Λαγουσών νήσων, επειδή ήταν πολύ κοντά στην Τουρκία και θα υπήρχε κίνδυνος για την ασφάλειά της, όπως αναφέρθηκε. Στην πραγματικότητα, ήμασταν οι ηττημένοι, οπότε πήραμε ό,τι μας επέτρεψαν.

Μια μεγάλη τραγωδία που εκπορεύθηκε από τη Συνθήκη της Λωζάνης ήταν η υποχρεωτική μετακίνηση και ανταλλαγή πληθυσμών με βάση το θρήσκευμα. Χριστιανοί Ορθοδοξοι (αλλά και Αρμένηδες) ήρθαν στην Ελλάδα και μουσουλμάνοι πήγαν στην Τουρκία. Ειδικά με τους Τουρκοκρητικούς, έγινε μεγάλος θρήνος.

Αυτά τα ολίγα, διότι ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν που θυμήθηκε ξαφνικά τη συνθήκη της Λωζάνης, είναι ανιστόρητος. Αυτό όμως δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Οι αλυτρωτισμοί, που καλλιεργούνται και στις δύο χώρες, και γενικά στα Βαλκάνια είναι το μέγιστο πρόβλημα. Ας μην παραλείψουμε να επισημάνουμε πως χθες ετέθη ξανά και θέμα Τσάμηδων και μάλιστα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Από την Αγγελική Κώττη