Αν εκδηλώσεις όπως η προχθεσινή στον κατάμεστο -παρά τον καύσωνα- κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων με τίτλο «Να μη γίνει η απώλεια συνήθειά μας – Δικαιοσύνη για το έγκλημα της Πύλου», μεταδίδονταν συχνά σε κανάλια εθνικής εμβέλειας, ίσως να μη θρηνούσαμε τόσο συχνά τόσα θύματα ρατσιστικής βίας, πιθανώς δεν θα ξεχνούσαμε τόσο εύκολα γεγονότα αδιανόητα, όπως αυτό στα ανοιχτά της Πύλου, σίγουρα η πίεση για λογοδοσία θα ήταν μεγαλύτερη.

Το Δίκτυο Αλληλεγγύης Κοινωνικών Ιατρείων, το 18 Άνω, τα Αντισώματα, η Πρωτοβουλία Νομικών για την Πύλο, ο Αστέρας Εξαρχείων, η κατάληψη στέγης προσφύγων/σσών Νοταρά, γιατροί, καλλιτέχνες, αλλά και πρόσφυγες, ένωσαν τις δυνάμεις τους σε μια άκρως πολιτική, αντιρατσιστική και μουσική εκδήλωση «για να μη γίνει κανονικότητα ο θάνατος» και να μη βουλιάξει η αλληλεγγύη. Η Πύλος δεν ήταν ακόμα ένα περιστατικό θανάτου στην πιο θανατηφόρα θάλασσα του πλανήτη (27.000 νεκροί στη Μεσόγειο μέσα σε οκτώ χρόνια), αλλά, όπως υπογραμμίστηκε, το μεγαλύτερο κρατικό ρατσιστικό έγκλημα στη μεταπολεμική Ελλάδα, ένα γεγονός αδιανόητων διαστάσεων, τομή για την Ευρώπη.

Στην πρώτη γραμμή η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα μίλησε για την οργή από τη ρατσιστική αντιμεταναστευτική πολιτική της κυβέρνησης και της Ε.Ε. και την αναγκαιότητα του συλλογικού πένθους και του προβληματισμού για τους νεκρούς της Πύλου και για όλους τους νεκρούς πρόσφυγες. Χαρακτήρισε τη διαδικασία αναγκαία για την ανασύσταση του κοινωνικού δεσμού που έχει διαρραγεί ως αντίβαρο στον ατομικισμό και την παθητικότητα. Μνημόνευσε την πρόσφατη ρατσιστική δολοφονία της τρανς Άννας στην Αθήνα, μίλησε για τη συνενοχή όσων σιωπούν, για την προσφυγική κρίση ως μια ανθρωπολογική κρίση του πολιτισμού, προϊόν μιας ιμπεριαλιστικής πολιτικής που κατακτά λαούς και ξεσπιτώνει ανθρώπους.

Στάθηκε αναλυτικά στην αντιμετώπιση των προσφύγων ως εισβολέων από το επίσημο κράτος, στην καταδίκη να ζουν -όσοι επιβιώνουν- «στις χειρότερες συνθήκες μέσα σε στρατόπεδα εκτός αστικού ιστού». Σημείωσε πως «υπάρχουν 2.500 πρόσφυγες μέσα στις ελληνικές φυλακές με την κατηγορία του διακινητή, την οποία δεν μπόρεσαν ποτέ να αντικρούσουν. Η δίκη κρατάει λίγα λεπτά, διερμηνέας δεν υπάρχει, καταδικάζονται χωρίς να μπορούν να απολογηθούν».

Όλοι οι ομιλητές στάθηκαν στις πολιτικές μη διάσωσης, που διαπιστώθηκαν και στην περίπτωση της Πύλου, με τον διασώστη Ιάσονα Αποστολόπουλο να αποδομεί τα αφηγήματα για το ναυάγιο: «Από την αρχή είπαν ότι φταίνε οι διακινητές, βρήκαν μέσα σε 24 ώρες εννέα ενόχους. Διακινητές υπάρχουν γιατί δεν υπάρχουν νόμιμες και ασφαλείς μεταναστευτικές οδοί. Μετά έλεγαν ότι ήταν σε διεθνή ύδατα, όμως το σκάφος ήταν ξεκάθαρα στην ελληνική ζώνη διάσωσης. Ακόμα και να μην είχαν κάνει ρυμούλκηση, πρέπει να λογοδοτήσουν γιατί επί 15 ώρες δεν είχαν κάνει τίποτα. Αφού κατέρρευσε αυτό, περάσαμε στο “δε θέλανε αυτοί να τους διασώσουμε”».

Ανέφερε αναλυτικά τα στοιχεία που αναιρούν το συγκεκριμένο επιχείρημα (εικόνες ελικοπτέρου, σήμα κινδύνου του alarmphone, ρεπορτάζ BBC που έλεγε ότι επί επτά ώρες το σκάφος ήταν ακυβέρνητο, δηλώσεις του καπετάνιου του τάνκερ κ.ά.). «Όταν κάποιος κινδυνεύει αποδεδειγμένα, δεν τον ρωτάς αν θέλει διάσωση. Κίνδυνος στη ναυτιλία δεν είναι μόνο όταν βουλιάζει η βάρκα, είναι όταν έχεις μη αξιόπλοα σκάφη, υπερφορτωμένα, όταν κανείς δε φοράει σωσίβιο, όταν δεν υπάρχουν σωστικά μέσα, μέσα πλοήγησης και επικοινωνίας. Μετά έλεγαν ότι “δε μπορούσαμε αντικειμενικά να τους διασώσουμε”. Και τελικά αποδεικνύεται ότι όχι μόνο είχαν προσεγγίσει, όχι μόνο επενέβησαν, αλλά έριξαν και ένα σκοινί για να ρυμουλκήσουν το σκάφος. […] Η ρυμούλκηση δεν έχει καμία διασωστική αξία, είναι ενέργεια που παραπέμπει σε pushback». Υποστήριξε πως το γεγονός μπορούσε να είχε αποτραπεί. «Πριν από ενάμιση μήνα, το καράβι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα διέσωσε ίδιο ακριβώς αλιευτικό σκάφος, πάλι από το Τομπρούκ, με 650 άτομα. όλους. Πρώτα από όλα πρέπει να δώσεις σε όλους σωσίβια σταθεροποίησης, εμείς έχουμε δύο χιλιάδες σωσίβια στο πλοίο μας. Το ελληνικό Λιμενικό πόσα έχει; Γιατί δεν έδωσε ούτε ένα; Επί τέσσερις ώρες ήταν δίπλα τους το σκάφος 920 και δεν έδωσε ούτε ένα. Και γιατί έστειλαν τα τάνκερ να τους δώσουν φαΐ και νερό; Διάσωση ζήτησαν, όχι φαγητό και νερό».

Η δικηγόρος Χρυσάνθη Ζαχάρωφ (ΕΣΠ) υπογράμμισε πως «750 άνθρωποι, βάσει των μαρτυριών, πέθαναν με ασφυκτικό θάνατο, να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της βαρβαρότητας. Το αμπάρι του πλοίου γέμισε νερό και αυτές οι ψυχές υπέφεραν έναν βασανιστικό θάνατο. Να μην ξεχαστεί αυτό το έγκλημα και όσα καθημερινά συντελούνται στα σύνορα και στη θάλασσα. Ας μην αφήσουμε τα μάτια των πνιγμένων να μας κοιτούν ως εχθρούς». Επισήμανε πως «όλοι οι διασωθέντες λένε για το σκοινί του λιμενικού σκάφους, το οποίο δένεται στο αλιευτικό, το οποίο στη συνέχεια βουλιάζει. Σε νομικό επίπεδο μιλάμε για πρόκληση ναυαγίου και ακόμα και αυτό να μην υπάρχει, έχουμε παράλειψη λύτρωσης ζωής».

Ο δικηγόρος Θοδωρής Συμεωνίδης σημείωσε ότι «το να ρίχνεις την ευθύνη στους διακινητές, είναι σαν να λες ότι για τα τροχαία δυστυχήματα φταίνε οι έμποροι αυτοκινήτων». Εστίασε στο γεγονός πως δεν υπήρξαν σωσίβιες λέμβοι, με αποτέλεσμα όσοι δεν ήξεραν κολύμπι να πνιγούν αμέσως, χαρακτηρίζοντας το γεγονός ως «έγκλημα παράλειψης» με αδιαμφισβήτητες ευθύνες του Λιμενικού.