Οκτώ κτήρια μεγάλων διαστάσεων και ισχυρής κατασκευής στη νότια πλευρά της βραχονησίδας Τσιμηντήρι, αλλά και αναστηλωτικές εργασίες στον ναό και στο εστιατόριο του ιερού του Απόλλωνα στο Δεσποτικό ήταν ο φετινός απολογισμός τής ανασκαφής που πραγματοποιήθηκε Ιούνιο και Ιούλιο από την Εφορεία Κυκλάδων στα δύο ιδιαίτερα σημαντικά αρχαιολογικά τοπόσημα των Κυκλάδων.

Η συστηματική ανασκαφή, που πραγματοποιήθηκε και φέτος παρά τις δύσκολες συνθήκες των περιορισμών που επέβαλε η πανδημία, έφερε στο φως τα κτήρια στο Τσιμηντήρι που δημιουργούν έναν πυκνό οικοδομικό ιστό στη νότια πλευρά τής βραχονησίδας και ταυτόχρονα προχώρησε τις εργασίες αναστήλωσης του αρχαϊκού ναού και του εστιατορίου του ιερού του Απόλλωνα στο Δεσποτικό, οι οποίες ολοκληρώνονται, με το μνημείο να έχει ανακτήσει πλέον σημαντικό μέρος από το αρχικό ύψος του και να δεσπόζει στον χώρο.

Οι φετινές εργασίες στον βόρειο και δυτικό τοίχο του ναού συμπληρώθηκαν με χτισίματα από νέες και αρχαίες στρώσεις καθώς και την τοποθέτηση πέντε αρχαίων τριγλύφων και δύο αρχαίων και δύο νέων μετοπών.

Επίσης στο νότιο μέρος και σε μικρή απόσταση δυτικά της μάντρας του βοσκού, εντοπίστηκε μέρος από ορθογώνιο κτίσμα μεγάλων διαστάσεων που παραπέμπει σε δεξαμενή, η οποία όταν εγκαταλείφθηκε, σταδιακά «μπαζώθηκε» με πέτρες, χώμα και άλλα φερτά υλικά.

Αν και η κατασκευή των τοίχων μαρτυρά πως το κτήριο ανεγέρθηκε στους αρχαϊκούς χρόνους, τα κεραμίδια που βρέθηκαν, και αντιστοιχούν σε διαφορετικές χρονολογήσεις, υποδεικνύουν τη μακρά χρήση του, ίσως ακόμα και έως την ύστερη αρχαιότητα.

Στο ανατολικό μέρος εντοπίστηκε επίσης τοίχος μήκους 11 μ. που λόγω έλλειψης χρόνου δεν ανεσκάφη, καθώς και μαρμάρινη βάση αναθηματικού κίονα.

Ήταν λιμενικές υποδομές

Τα οκτώ κτήρια μεγάλων διαστάσεων στο Τσιμηντήρι φαίνεται να σχετίζονται μεταξύ τους δημιουργώντας έναν πυκνό οικοδομικό ιστό στη νότια πλευρά της βραχονησίδας που κατά την αρχαιότητα θα αποτελούσε τη ΒΑ ακτή του υπήνεμου λιμανιού. Τα κτήρια αυτά πιθανότατα είχαν δημόσιο χαρακτήρα και σχετίζονταν με τη λειτουργία του λιμανιού, καθώς το Τσιμηντήρι αποτελούσε ουσιαστικά τον ισθμό που ένωνε Αντίπαρο – Δεσποτικό και διά μέσου αυτού ήταν δυνατή η πρόσβαση προς το ιερό και από την Αντίπαρο.

Το Κτήριο Ατ, το δυτικότερο από όσα έχουν εντοπιστεί, είναι επίμηκες, χτισμένο σε πλαγιά με ισχυρή κατωφέρεια και προσανατολισμό ΒΝ. Αποτελείται από τρεις χώρους. Σε μικρή απόσταση από αυτό εντοπίστηκαν, αλλά δεν ανεσκάφησαν ακόμα δύο κτήρια, το Ητ, που αποτελείται από τουλάχιστον δύο χώρους, και το Θτ. Το Κτήριο Βτ είναι το μεγαλύτερο που έχει εντοπιστεί έως τώρα και το πρώτο που συναντά κανείς όταν προσεγγίζει το νησί από τον Νότο. Αποτελείται από τουλάχιστον πέντε χώρους, σε έναν από τους οποίους εντοπίστηκε μεγάλος αριθμός χρηστικής κεραμικής και θραυσμάτων ανάγλυφων πίθων. Τα ευρήματα από το κτήριο δίνουν έναν χρονολογικό ορίζοντα χρήσης του από τον 7ο έως τον πρώιμο 5ο αιώνα.

Βορειότερα βρίσκεται το κτήριο Γτ, επίμηκες που διαχωρίζεται σε τουλάχιστον τέσσερις χώρους. Σε μικρή απόσταση δυτικά εντοπίζεται το σχεδόν τετράγωνο κτήριο Δτ. Δίπλα σ’ αυτό είναι το κτήριο Ετ, ορθογώνιας κάτοψης που χωρίζεται σε τρεις χώρους. Δυτικά του κτηρίου Ετ συνεχίστηκαν η διερεύνηση και ο καθαρισμός του κτηρίου Ζτ, του κυκλικής κάτοψης κτηρίου με διάμετρο 16,90μ.

Η φετινές ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες σε Δεσποτικό και Τσιμηντήρι πραγματοποιήθηκαν υπό τη διεύθυνση του Γιάννου Κουράγιου, με τη συνεργασία των αρχαιολόγων  Ίλιας Νταϊφά και Αλεξάνδρας Αλεξανδρίδου και τη συμμετοχή μικρού αριθμού φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.