NASA: Για πρώτη φορά στην ιστορία, ο άνθρωπος έφτασε στον Ήλιο!

Το σκάφος Parker Solar Probe της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) «άγγιξε» για πρώτη φορά τον Ήλιο, καθώς πέρασε πέντε ώρες μέσα στην ανώτερη ηλιακή ατμόσφαιρα, γνωστή ως στέμμα.

Είναι η πρώτη φορά που ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα διέσχισε τα εξωτερικά όρια του Ήλιου και έκανε τις πρώτες άμεσες παρατηρήσεις για φαινόμενα (σωματίδια, μαγνητικές δυνάμεις κ.ά.) για τα οποία έως τώρα οι επιστήμονες μόνο εκτιμήσεις μπορούσαν να κάνουν.

Το Parker αποτελεί το alter ego των δίδυμων σκαφών Voyager της NASA. Τα τελευταία είναι τα ανθρώπινα κατασκευάσματα που έχουν ταξιδέψει πιο μακριά από τον Ήλιο (και τη Γη) από κάθε άλλο σκάφος μέχρι σήμερα, αφήνοντας πίσω τους την ηλιακή «επικράτεια», δηλαδή την περιοχή του διαστήματος μέχρι την οποία φθάνει η «ανάσα» του Ήλιου, ο ηλιακός άνεμος. Αντίθετα, το Parker Solar Probe έχει πλησιάσει την «καρδιά» του ηλιακού συστήματός μας περισσότερο από κάθε άλλη ανθρώπινη μηχανή.

Το επίτευγμα, που χαρακτηρίστηκε ιστορικό από τη NASA, συνέβη στις 28 Απριλίου 2021 και ανακοινώθηκε τώρα -χρειάστηκε πολύς χρόνος για τη λήψη και την ενδελεχή ανάλυση των στοιχείων- από τους επιστήμονες σε συνέντευξη Τύπου στο συνέδριο της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης (AGU) και με σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Physical Review Letters». Όπως δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής, καθηγητής Τζάστιν Κάσπερ του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, «το γεγονός σηματοδοτεί την επίτευξη του πρωταρχικού στόχου της αποστολής Parker και μία νέα εποχή για την κατανόηση της φυσικής τού στέμματος».

«Φθάσαμε τελικά. Η ανθρωπότητα άγγιξε τον Ήλιο. Όπως η προσεδάφιση στη Σελήνη επέτρεψε στους επιστήμονες να κατανοήσουν πώς αυτή σχηματίστηκε, έτσι και το άγγιγμα του Ήλιου αποτελεί ένα γιγάντιο βήμα για την ανθρωπότητα, το οποίο θα μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε κρίσιμες πληροφορίες για το κοντινότερο σε μας άστρο και για την επιρροή του στο ηλιακό σύστημα», ανέφερε η δρα Νίκολα Φοξ, διευθύντρια του Τμήματος Επιστήμης Ηλιοφυσικής της NASA.

Το σκάφος είχε εκτοξευθεί το 2018 με στόχο να μελετήσει τον Ήλιο από πιο κοντινή απόσταση από κάθε άλλη διαστημοσυσκευή στο παρελθόν, κάτι που έχει καταφέρει μετά από διαδοχικές ολοένα πιο κοντινές διελεύσεις (θα κάνει συνολικά 24). Η είσοδός του στο στέμμα, πέρα από το λεγόμενο «όριο Alfven», σε ύψος περίπου 13 εκατομμυρίων χιλιομέτρων πάνω από την ορατή επιφάνεια του Ήλιου (τη φωτόσφαιρα), επιτεύχθηκε κατά την όγδοη κοντινή διέλευσή του από το άστρο μας. Το κόστους 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων Parker, που εκτός των άλλων είναι το πιο γρήγορο αντικείμενο που έχουν κατασκευάσει οι άνθρωποι, καθώς κινείται με ταχύτητα άνω των 500.000 χιλιομέτρων την ώρα, ήδη έχει κάνει αρκετές σημαντικές ανακαλύψεις.

Το στέμμα κρύβει ένα μυστήριο που ζητά εξήγηση: Ενώ στη χαμηλότερη φωτόσφαιρα, που βρίσκεται πιο κοντά στην «καρδιά» του Ήλιου, η θερμοκρασία φθάνει περίπου τους 6.000 βαθμούς Κελσίου, στην ατμόσφαιρά του (στέμμα), που βρίσκεται πιο ψηλά, η θερμοκρασία μπορεί να φθάσει μερικά εκατομμύρια βαθμούς Κελσίου. Επίσης, μέσα στο στέμμα η εκροή των φορτισμένων ηλιακών σωματιδίων (ηλεκτρονίων, πρωτονίων και βαρέων ιόντων) ξαφνικά επιταχύνεται και μετατρέπεται στον υπερηχητικό ηλιακό «άνεμο», μία διαδικασία που επίσης δεν έχει κατανοηθεί καλά μέχρι σήμερα.

Το επόμενο βήμα για το σκάφος θα είναι να κατέβει ακόμη πιο βαθιά μέσα στην ατμόσφαιρα του Ήλιου και να παραμείνει εκεί για μεγαλύτερο χρόνο. Τελικά, το 2025 το Parker προγραμματίζεται να φθάσει σε απόσταση μόνο 6,2 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από την ίδια τη φωτόσφαιρα. Οι πληροφορίες που θα συλλέξει, θα βοηθήσουν, μεταξύ άλλων, να γίνεται στο μέλλον καλύτερη πρόβλεψη του διαστημικού καιρού και των μαγνητικών «καταιγίδων» που προκαλεί ο Ήλιος, ο οποίος, αντίθετα με τη Γη, δεν έχει καθόλου στερεά επιφάνεια.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA), η πλούσια σε νερό περιοχή στον πλανήτη Άρη έχει περίπου το μέγεθος της Ολλανδίας.

Το σκάφος Exo Mars Trace Gas Orbiter (ΤGO), μια κοινή αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και της Ρωσικής Διαστημικής Υπηρεσίας (Roscosmos), το οποίο βρίσκεται εδώ και χρόνια σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη Άρη, εντόπισε σημαντικές ποσότητες κρυμμένου νερού στην καρδιά του μεγάλου συστήματος φαραγγιών Valles Marineris.

Σύμφωνα με την ESA, η πλούσια σε νερό περιοχή έχει περίπου το μέγεθος της Ολλανδίας.

Το νερό, που είναι κρυμμένο λίγο κάτω από την επιφάνεια του γειτονικού πλανήτη, ανακαλύφθηκε από το όργανο FREND της διαστημοσυσκευής, το οποίο χαρτογραφεί το υδρογόνο στο ανώτερο στρώμα του εδάφους του Άρη. Ενώ ήταν γνωστό ότι υπάρχει νερό στον “κόκκινο” πλανήτη, το περισσότερο είχε βρεθεί στις παγωμένες πολικές περιοχές του με τη μορφή πάγου. Σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη μέχρι σήμερα είχαν βρεθεί μικρές μόνο ποσότητες.

Ο Ιγκόρ Μιτροφάνοφ του Ινστιτούτου Διαστημικών Ερευνών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών στη Μόσχα, επικεφαλής της νέας έρευνας, δήλωσε ότι “το όργανο FREND αποκάλυψε μια περιοχή με ασυνήθιστα μεγάλη ποσότητα υδρογόνου στο κολοσσιαίο σύστημα φαραγγιών Valles Marineris. Υποθέτοντας ότι το υδρογόνο αυτό είναι δεσμευμένο σε μόρια νερού, εκτιμάμε ότι έως το 40% της έκτασης λίγο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους σε αυτή την περιοχή φαίνεται να είναι νερό”.

“Βρήκαμε ότι ένα κεντρικό τμήμα της Valles Marineris είναι γεμάτο νερό, πολύ περισσότερο νερό από ό,τι περιμέναμε”, δήλωσε ο ερευνητής Αλεξέι Μαλάκοφ, επίσης του ρωσικού Ινστιτούτου Διαστημικών Ερευνών. Το νερό μπορεί να βρίσκεται σε μορφή πάγου ή να είναι χημικά δεσμευμένο με ορυκτά στο υπέδαφος, αν και σύμφωνα με τον ίδιο, “είναι πιθανότερο ότι το νερό αυτό υπάρχει σε μορφή πάγου”.

Παραμένει άγνωστο ποιες είναι οι συνθήκες στο Μεγάλο Φαράγγι του Άρη που επιτρέπουν να διατηρείται τόσο νερό και να ανανεώνεται, με δεδομένο ότι συνήθως το αρειανό νερό εξατμίζεται.

Σημαντική προοπτική για την εξερεύνηση του πλανήτη Άρη

“Το εν λόγω εύρημα είναι ένα εκπληκτικό πρώτο βήμα, αλλά χρειαζόμαστε περισσότερες παρατηρήσεις για να ξέρουμε με σιγουριά με τι ακριβώς μορφή νερού έχουμε να κάνουμε”, δήλωσε ο Χάκαν Σβέντχεμ της ESA.

Σε κάθε περίπτωση, καθώς οι περισσότερες μελλοντικές αποστολές στον Άρη σχεδιάζουν να προσεδαφιστούν σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη, ο εντοπισμός ενός τέτοιου “ρεζερβουάρ” νερού ανοίγει μια σημαντική προοπτική για την εξερεύνηση του πλανήτη.

Το νερό που είχε ανιχνεύσει παλαιότερα το σκάφος Mars Express στον Άρη, βρίσκεται είτε κάτω από το νότιο πόλο του πλανήτη είτε σε μεσαίο γεωγραφικό πλάτος αλλά σε βάθος μερικών χιλιομέτρων, συνεπώς και στις δύο περιπτώσεις είναι πιο δύσκολα αξιοποιήσιμο σε σχέση με το πολύ πιο επιφανειακό νερό στη Valles Marineris.

Αυτό καθιστά το σύστημα φαραγγιών του Άρη -το μεγαλύτερο στο ηλιακό μας σύστημα (δεκαπλάσιο σε μήκος και πενταπλάσιο σε βάθος σε σχέση με το Μεγάλο Φαράγγι στις ΗΠΑ)- ακόμη πιο πολλά υποσχόμενο στόχο για τις μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές εξερεύνησης.

Το σκάφος Exo Mars Trace Gas Orbiter εκτοξεύθηκε το 2016 και το 2022 θα ακολουθήσουν, επίσης στο πλαίσιο της αποστολής Exo Mars, το ευρωπαϊκό ρόβερ Rosalind Franklin και η ρωσική συσκευή προσεδάφισης Kazachok, που θα συνεργαστούν για να βρουν πιθανά ίχνη ζωής στον Άρη.