Ισως το μεγαλύτερο θύμα της πανδημίας να είναι το θέατρο. Κι αυτό γιατί είναι η τέχνη που προϋποθέτει εκείνο ακριβώς το στοιχείο που ο καινούργιος επικίνδυνος ιός στοχεύει καίρια και ηδονικά: την κατάργηση της απόστασης, το πλησίασμα, την αγκαλιά, τη θέρμη της επαφής, της ανταλλαγής, του αυθορμητισμού. Οι άνθρωποι του θεάτρου κλήθηκαν να φύγουν από τη σκηνή και το κοινό από τις αίθουσες. Και παραμένουν όλοι σε μια πολύμηνη ακινησία, σ’ έναν μετεωρισμό στο κενό και την ανασφάλεια.

Οι θεατρικοί χώροι άδειασαν, όπως και οι ζωές των καλλιτεχνών αλλά όχι μόνο των καλλιτεχνών. Δίπλα σε σκηνοθέτες και ηθοποιούς ένα πλήθος ανθρώπων εργάζεται αθόρυβα και αθέατα για να μπορέσει η παράσταση να βρει ρυθμό, αναπνοή, για να τη βρίσκει ξανά και ξανά κάθε βράδυ. Ανθρωποι που βρίσκονται στην παραγωγή, την κονσόλα του ήχου και των φώτων, στην επικοινωνία και την οργάνωση, στη φωτογραφική κάμερα, στο ηλεκτρολογείο, στο βεστιάριο, στην ταξιθεσία, την καθαριότητα.

Είναι επαγγελματίες που αποτελούν οργανικά μέρη μιας θεατρικής παράστασης, αυτής της τέχνης του μαγικού και του εφήμερου -κι ίσως εξαιτίας αυτού του τελευταίου, του εφήμερου, δεν φτάνει μέχρι τα αυτιά της Πολιτείας το κέρδος που φέρνει στη ζωή μας το θέατρο. Ισως επειδή είναι κέρδος πνευματικό κι αυτό δεν αποτιμάται σε χρηματιστήρια και τεχνοκρατικές στατιστικές.

«Κλυδωνίζεται, αλλά δεν βυθίζεται»

Από πολλές απόψεις, αυτούς τους τελευταίους μήνες, ήμουν ο Ροβινσώνας Κρούσος. Πρώτος και βασικός μου στόχος ήταν να μας βρει η επόμενη μέρα όρθιους όλους, πέρα από τα προσωπικά μου εγχειρήματα και τις ανάγκες του θεάτρου «Σημείο». Ομολογώ πως αρχικά, προσωπικά τουλάχιστον, φανταζόμουν πως η πανδημία θα έχει τελειώσει το φθινόπωρο. Ξανάρχισα να δουλεύω τον «Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο», την παράστασή μου που σταμάτησε λόγω του λοκντάουν. Σκέφτηκα μια νέα αισθητική, έναν εντελώς διαφορετικό και απολύτως καλύτερο τρόπο να την κάνω. Ταυτόχρονα, ξεκίνησα ν’ ασχολούμαι με μία-δύο πιο μακρινές δουλειές -ανάγνωση κειμένων, γράψιμο, αναζήτηση χρηματοδότησης και συνεργατών, θεωρητικές συζητήσεις που σταδιακά γίνονται όλο και πιο πρακτικές. Το καλοκαίρι δεν πήγα διακοπές. Δεν είχα ούτε καιρό, ούτε χρήματα.

Ξεκίνησα πρόβες το φθινόπωρο με στόχο ο «Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος» να ανεβεί περί τα τέλη Νοεμβρίου. Τα νέα από το μέτωπο της πανδημίας στο μεταξύ όλο και χειρότερα, αλλά οι συνεργάτες μου -η ηθοποιός Δανάη Παπουτσή, ο μουσικός Ιάσονας Wastor, ο ζωγράφος Γιώργος Σταματάκης- κι εγώ αποφασίσαμε να συνεχίσουμε κανονικά το πρόγραμμά μας, ανεξάρτητα απ’ αυτό. Μέχρι να μπούμε στη δεύτερη καραντίνα, η δουλειά μας ήταν σχεδόν έτοιμη. Εκτοτε τη συντηρούμε χωρίς να την «κάψουμε», σκοπεύοντας να την τελειοποιήσουμε ώσπου να μας δοθεί η ευκαιρία να την παρουσιάσουμε. Στο σημείο αυτό πρέπει να δηλώσω ότι διαφωνώ με τις online παραστάσεις και αρνούμαι να παρουσιάσω τη δουλειά μου έτσι. Για μένα το θέατρο γίνεται μόνο ζωντανά. Τα άλλα όλα αποτελούν άλλες τέχνες.

Πριν από την πανδημία είχα ξεκινήσει να πειραματίζομαι με τον κινηματογράφο και τώρα ετοιμάζω ένα-δύο πράγματα για τα οποία αν και είμαι απολύτως περήφανος, δεν μπορώ ακόμα να μιλήσω, και στα οποία αφιερώνω πολύ χρόνο. Βιώνω μια περίοδο πυρετωδώς δημιουργική, αν και πραγματικά ζοφερή, όχι μόνο για το θέατρο, αλλά όλη την κοινωνία. Δεν ξέρω πώς θα είναι η επόμενη μέρα, αλλά ετοιμάζομαι γι’ αυτήν. Δεν είμαι ούτε αισιόδοξος, ούτε απαισιόδοξος. Παλεύοντας κι επιμένοντας θα βγούμε κι από αυτή την τρικυμία. Fluctuat nec mergitur!

Παύση μέχρι νεωτέρας…

Νόμιζα πως η διεύθυνση παραγωγής στο θέατρο στο capital control θα ήταν ό,τι δυσκολότερο θα ζούσα σ’ αυτή τη δουλειά, πως μια κατάσταση τέτοιου βαθμού δυσκολίας την είχαμε αφήσει πίσω, πως είχαμε πια να κάνουμε μόνο με δυσκολίες της ίδιας της φύσης της δουλειάς. Η πανδημία με διέψευσε πανηγυρικά. Γιατί η θεατρική παραγωγή είναι πάντα μια ζωντανή διαδικασία που από παράσταση σε παράσταση διαφέρει και ενέχει άλλους κινδύνους και δυσκολίες αλλά υπάρχει μια βάση οργάνωσης που ακολουθείς παντού. Τον Μάρτη του 2020 έπαψε να υπάρχει βάση οργάνωσης. Εκτοτε προσπαθούμε με δεδομένα που καθημερινά αλλάζουν να τη δημιουργήσουμε όμως παραμένει σαθρή πάνω από εννέα μήνες τώρα.

Το πρώτο κύμα με άφησε μουδιασμένη όπως όλους τους εργαζομένους. Περίμενα μέρα τη μέρα τις αποφάσεις που θα ληφθούν από την κυβέρνηση για το πώς θα πορευτούμε. Το καλοκαίρι θα μπορούσε να αποτελέσει μια ανάσα για το θέατρο στην Ελλάδα – δεν ξέρω άλλη χώρα με τέτοια τεράστια δυνατότητα υποδομής ανοιχτών θεάτρων. Η καθυστέρηση λήψης αποφάσεων ώστε να προλάβουμε να προετοιμάσουμε παραστάσεις, οι αναίτιες αναβολές και τελικά οι ακυρώσεις οδήγησαν στο να χαθεί μια μεγάλη ευκαιρία, είμαστε ίσως η μόνη χώρα που μπορούσε να εκμεταλλευτεί τον χρόνο εργασίας πριν από το αναμενόμενο δεύτερο μεγάλο κύμα.

Τον Οκτώβρη ανακοινώθηκε το άνοιγμα των θεάτρων λίγες μέρες πριν από την ενδεδειγμένη ημερομηνία έναρξης. Η προετοιμασία μιας παράστασης όμως διαρκεί μήνες οπότε ο παραγωγός Γιώργος Λυκιαρδόπουλος, με τον οποίο συνεργάζομαι, είχε πάρει ήδη το ρίσκο και οι πρόβες ήταν ήδη σε εξέλιξη. Ο στόχος, πλέον, για μένα δεν ήταν η πρεμιέρα αλλά η προστασία του παραγωγού και των εργαζομένων σε οποιαδήποτε εξέλιξη. Τον Νοέμβρη μπήκαμε σε λοκντάουν. Παρά τη διάχυτη αισιοδοξία για ανοιχτά θέατρα στις γιορτές, έβλεπα πως δεν θα ανοίξει τίποτα για πολλούς μήνες. Ομως όταν δεν υπάρχει μια έγκαιρη κρατική εντολή για την εύρυθμη λειτουργία ενός ολόκληρου κλάδου, η πιο σωστή απόφαση έμοιαζε αυτό που ξέρουμε να κάνουμε. Να δουλεύουμε για να δημιουργούμε παραστάσεις. Και τις δημιουργήσαμε. Και μας ανακοινώθηκε ότι δεν θα λειτουργήσουν τα θέατρα μέχρι νεωτέρας. Παύση.

Ο κλεμμένος χρόνος

Σχεδόν ένας χρόνος. Ενας χρόνος από τη ζωή μας, τα σχέδια, το «πρόγραμμα», τα όνειρά μας. Πόσοι θάνατοι. Πόσος πόνος. Πόσος εγκλεισμός, φόβος και πόση οργή όλο αυτό το διάστημα. Πόσοι τόνοι αντισηπτικού, πόσες πεταμένες μάσκες. Πόση μοναξιά, πόσοι χωρισμοί, πόσα φιλιά δεν δόθηκαν, πόσα ταξίδια αναβλήθηκαν, πόσα έργα δεν ολοκληρώθηκαν. Πόσες ματαιώσεις, αναβολές, αναπροσαρμογές. Πόσο διαδίκτυο. Πόσα άδεια πορτοφόλια. Πόσες άδειες μέρες. Πόσος χρόνος κλεμμένος.

Το πρώτο πράγμα που μου έκλεψε η πανδημία ήταν ο ύπνος: Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Στην αρχή, τον Μάρτιο του 2020, έμενα ξάγρυπνη νύχτες ολόκληρες προσπαθώντας να συνειδητοποιήσω τι ακριβώς συνέβαινε, πώς «θα έπρεπε» να αντιδράσω. Είχα τεράστια αγωνία για τα πάντα: το θέατρο, τους εργαζόμενους, το μέλλον. Η σκέψη ότι την ίδια αγωνία μοιραζόμαστε οι άνθρωποι σ’ όλον τον πλανήτη δεν με ανακούφιζε, αντίθετα με τρόμαζε περισσότερο. Ωσπου -με παρηγοριά και στήριξη βιβλία που διάβασα εκείνες τις μέρες- άρχισα να αποδέχομαι αυτό που συνέβαινε. Και να συνειδητοποιώ ότι κανένας μας δεν ξέρει «πώς πρέπει» να αντιδράσει. Και δεν αναφέρομαι στις προφυλάξεις, τα μέτρα εναντίον του ιού. Μιλάω για τον τρόπο που στέκεσαι απέναντι σε κάτι τόσο μεγάλο, τόσο άγνωστο, που ξέρεις καλά ότι θα αλλάξει οριστικά τη ζωή σου, τις ζωές όλων μας: αυτό «πρέπει» να το συνειδητοποιήσουμε.

Σε κάποιους μήνες -κανείς δεν ξέρει πότε- η πανδημία θα τελειώσει, αυτό ελπίζουμε τουλάχιστον. Ο χρόνος που μας έκλεψε όμως, ο τόσος κλεμμένος χρόνος, ας μη γίνει χαμένος χρόνος.

Ας μη γυρίσουμε σε ό,τι ακριβώς κάναμε πριν. Ή μάλλον ας ξανακάνουμε τα ίδια πράγματα, αλλά αλλιώς. Το θέατρο δεν κινδυνεύει από την πανδημία. Ούτε από την τεχνολογία. Γιατί είναι αναντικατάστατο. Το θέατρο κινδυνεύει μόνο από τις κακές παραστάσεις.

Το θέμα λοιπόν είναι τι θέατρο θα κάνουμε και πώς το κάνουμε από εδώ και πέρα. Σε κάθε επίπεδο. Το Θέατρο Τέχνης, παρότι ιστορικό θέατρο, θα προσπαθήσει να μην «επιστρέψει» στο παρελθόν, αλλά να εμπνευστεί από αυτό για να δημιουργήσει το μέλλον. Με ψυχραιμία, αισιοδοξία, νέες ιδέες και συνεργασίες.

Χωρίς κοινό δεν υπάρχει θέατρο

Η πανδημία μάς βρήκε απροετοίμαστους. Και τι προετοιμασία να είχες κάνει δηλαδή; Μπορείς να προετοιμαστείς για απόβαση εξωγήινων; Ξαφνικά έκλεισαν όλα. Από τα 12ωρα στα σκοτάδια, στοιβαγμένοι πίσω από την κονσόλα, βρεθήκαμε να πρέπει να κάνουμε θέατρο δίχως να μπορούμε να πλησιάσουμε ο ένας τον άλλον. Το 1,5 μ. είναι πολύ. Νιώθεις το κενό να αγριεύει ανάμεσα στους ανθρώπους.

Το κενό ενέργειας βγάζει μάτι. Το φως δεν βρίσκει επιφάνεια ή σώμα να ακουμπήσει, αλλά «βλέπεις» το κενό… Φοβάσαι να πιάσεις το κείμενο, τον συνεργάτη σου, δεν θες να φορέσεις τα ίδια ακουστικά ενδοεπικοινωνίας, πάλι απολύμανση. Δεν ακούγεται πλέον «ρε συ, δώσε το στυλό να σημειώσω κάτι». Η δημιουργία έχει γίνει μαρτυρική, όσοι και όταν έχουμε δουλειά χαιρόμαστε αλλά πάμε μ’ έναν κόμπο στο θέατρο γιατί ξέρουμε ότι το κοινό δεν θα έρθει, δεν θα συναντηθούμε μαζί του. Το θέατρο όμως είναι εξ ορισμού συνάντηση ψυχών και ενέργειας.

Οι θεατές μπορούσαν και ένιωθαν το φως, την ατμόσφαιρα, τη θερμοκρασία της σκηνής. Το νιώθουν από τις οθόνες τους; Πώς να γίνεις παραγωγικός μ’ αυτόν τον κόμπο στον λαιμό; Στο πρώτο κύμα της πανδημίας, τα χέρια μου έσκασαν, σχεδόν μάτωσαν από τα αντισηπτικά. Το σκοτάδι είναι πολύ βαρύ δίχως τις ανάσες του κοινού μέσα στο θέατρο. Οι ανάσες γέμιζαν το κενό, τώρα το σκοτάδι είναι αδιαπέραστο. Πού θα δει ο θεατής την παράσταση; Πώς θα είναι τα φώτα στο δωμάτιο που θα τη δει;

Θα σκεφτεί να σβήσει όλα τα φώτα και να δει την παράσταση στο σκοτάδι; Θα έχει ρυθμίσει σωστά το contrast και τη φωτεινότητα στην οθόνη του; Μήπως πρέπει να περιλαμβάνουμε και ένα «εγχειρίδιο φωτισμού του σπιτιού σας για να δείτε σωστά την παράσταση»; Ολοι βλέπουμε πλέον ακριβώς την ίδια παράσταση: δεν υπάρχει διαφορά οπτικής, δεν διαφοροποιείται η οπτική γωνία του θεατή, δεν εστιάζεις στη λεπτομέρεια που επιθυμείς, σε καθοδηγεί με το ζόρι η κάμερα. Ισοπέδωση στη θέαση. Ανυπομονούμε να γυρίσει το κοινό στο θέατρο. Χωρίς κοινό δεν υπάρχει θέατρο. Θέλουμε να βλέπουμε τα μάτια σας να λαμπυρίζουν στο σκοτάδι!

To live streaming θα γίνει στάνταρ

Τη βίαιη διακοπή την ένιωσα όπως οι περισσότεροι. Οι πρώτες μέρες ήταν ευκαιρία για ξεκούραση, αλλά το θέατρο πάγωσε από τότε. Η ψυχαγωγία είναι είδος πολυτελείας μάθαμε, θα ανοίξει τελευταίο… Η αλήθεια όμως είναι πως από το θέατρο ζουν περισσότερες οικογένειες από ό,τι φαντάζεστε. Οι περισσότεροι τεχνικοί που δουλεύουμε στο θέατρο αγαπάμε τη δουλειά μας. Εχει μαγεία.

Υλοποιούμε μια παράσταση από το μηδέν μέσα σε λίγες μόνο μέρες. Δεν φαινόμαστε, δεν κάνουμε φασαρία αλλά δίνουμε τον ρυθμό πάνω στη σκηνή. Παρόλα αυτά το θέατρο, με τον τρόπο που γίνεται τα τελευταία χρόνια, αντιμετωπίζεται ως χόμπι όσον αφορά το μισθολογικό κομμάτι. Εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις με 12μηνη σύμβαση που προσφέρουν ορισμένοι φορείς, οι περισσότεροι δουλεύουμε 6-8 μήνες τον χρόνο. Αν δεν θέλεις ή δεν μπορείς να πας περιοδεία το καλοκαίρι, χάνεις την τρίτη σεζόν του θεάτρου. Αυτό από μόνο του δεν μπορεί να σου εξασφαλίσει μια φυσιολογική καθημερινότητα.

Είμαι από τους τυχερούς γιατί είχα δουλειά τα τελευταία 15 χρόνια και σ’ αυτή την πολύ δύσκολη κατάσταση μου δόθηκε μια εξαιρετική ευκαιρία από μια μεγάλη εταιρεία αρχιτεκτονικού φωτισμού. Λόγω της τεχνικής φύσης της δουλειάς, αρκετοί συνάδελφοί μου εργάζονται εδώ και μήνες σε ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις. Αναρωτιέμαι πόσοι από εμάς θα γυρίσουμε σε ένα λαβωμένο θέατρο όταν ανοίξει ξανά.

Η μέρα που θα ανοίξουν τα θέατρα δεν θα είναι εύκολη, όχι μόνο για τον εργαζόμενο αλλά και για τον επιχειρηματία. Αν οι παραγωγοί δεν βοηθηθούν, είναι δεδομένο ότι το πρόβλημα θα μετακυλιστεί άμεσα και σε εμάς. Είμαστε ιδιωτικοί υπάλληλοι σε μια ιδιωτική επιχείρηση που πρέπει να είναι κερδοφόρα για να επιβιώσει. Με 30% της πληρότητας δεν μπορεί να είναι και, κατά τη γνώμη μου, με αυτή τη συνθήκη και χωρίς υποστήριξη δεν πρέπει να ανοίξει κανείς.

Το θέατρο δεν είναι οι ηθοποιοί, οι τεχνικοί και οι εργαζόμενοι, είναι οι θεατές. Για να έχουμε θεατές πρέπει να λειτουργεί σωστά η οικονομία. Είναι συλλογικό το ζήτημα της αντιμετώπισης των προβλημάτων και στον κλάδο μας. Από το 2010 οι τεχνικοί έχουμε κάνει μεγάλο αγώνα ώστε οι μισθοί μας να φτάσουν στα δεδομένα της προ κρίσης εποχής. Με τη νέα συνθήκη που θα διαμορφωθεί, αυτή η προσπάθειά μας θα ξεκινήσει από το μηδέν. Το σωματείο τεχνικών θεάτρου είναι ένα από τα παλαιότερα στον χώρο και στόχος είναι να συσπειρωθούμε για να αντιμετωπίσουμε συλλογικά τα ζητήματα της επόμενης μέρας.

Είμαι υπέρ του live streaming. Πιστεύω ότι σε 5 χρόνια θα είναι στάνταρ προϊόν-υπηρεσία. Ναι, δεν είσαι στο θέατρο και χάνεις την αίσθηση της αίθουσας αλλά ασχέτως κορονοϊού δεν ζουν όλοι στην Αθήνα. Βασική προϋπόθεση, άρτιες τεχνικές συνθήκες και δίκαιες οικονομικές συμφωνίες.

Η σεζόν έχει χαθεί και ξέρω ότι όλοι ποντάρουν στην επανεκκίνηση του θεάτρου το καλοκαίρι. Θα είμαστε εκεί, στη σκηνή, κι ας μη μας βλέπεις.

Παρίες της κοινωνίας

Τους τελευταίους δέκα μήνες, όλοι ανεξαιρέτως βιώνουμε τα πάνω κάτω στις ζωές μας. Και ενώ έχουν ειπωθεί μάλλον τα πάντα για το πρωτόγνωρο του πράγματος και για την προσαρμογή -ή όχι- στη νέα πραγματικότητα, υπάρχουν και κάποια επαγγέλματα, ανάμεσα σε αυτά και του σκηνογράφου και του ενδυματολόγου, που πλήττονται βαθιά, λόγω της φύσης της δουλειάς.

Εμάς, η καθημερινότητά μας χαρακτηρίζεται από το έξω. Είναι μια δουλειά που στο μεγαλύτερο μέρος της κυκλοφορείς και συγχρωτίζεσαι με κόσμο. Με κατασκευαστές και με μοδίστρες, σε μαγαζιά με εργαλεία και υλικά και σε υφασματάδικα. Στο κέντρο της πόλης, μεταξύ Ομόνοιας και Ψυρρή. Εκεί που κάθε μέρα κυκλοφορούν εκατοντάδες άνθρωποι και μπορείς να διακρίνεις όλη σχεδόν την ανθρωπογεωγραφία της Αθήνας. Και μετά, η πρόβα. Συντελεστές και ηθοποιοί, μαζί, σχεδόν κάθε μέρα, για όσους μήνες διαρκεί η προετοιμασία.

Βήμα-βήμα μέχρι την πρεμιέρα. Να είσαι εκεί, σε αυτοσχεδιασμούς που σε ενθουσιάζουν, να είσαι εκεί σε πρόβες που λίγο βαριέσαι, να κάνεις fitting, να έχεις αγωνία όταν φτάνει το σκηνικό και μετά, αυτό το συναρπαστικό συναίσθημα, λίγο πριν από την πρεμιέρα. Αγχος, χαρά και ενθουσιασμός μαζί. Μετά αγκαλιές, φιλιά, γέλια, συγχαρητήρια και ποτά να το γιορτάσουμε. Πώς γίνεται, λοιπόν, όλη αυτή η εξωστρέφεια να χωρέσει σε ένα zoom ή σε μία online πρόβα;

Νιώθω τυχερή που ανάμεσα στα δυο λοκντάουν συμμετείχα σε μια δουλειά που πρόλαβε να ολοκληρωθεί και να ανεβεί για λίγο. Αυτό το διάλειμμα λειτούργησε σαν επιβεβαίωση για το πόσο μου λείπει η δουλειά μου αλλά και η πόλη, όπως τη γνωρίζω και τη ζω. Δυσκολεύομαι πολύ να δω τον εγκλεισμό σαν ευκαιρία για περισυλλογή, ενδοσκόπηση και αυτογνωσία.

Δυστυχώς η στενάχωρη, νέα πραγματικότητα αποκάλυψε περίτρανα και κάτι ακόμα, το πώς αντιμετωπίζει το κράτος τον πολιτισμό και τους ανθρώπους που τον επανδρώνουν (καλλιτέχνες και τεχνικούς). Ως παρίες της κοινωνίας. Συνεπώς, αν υπάρχει κάτι που μπορώ να εντοπίσω στα «καλά» αυτής της συνθήκης είναι πως για πρώτη φορά μιλήσαμε, συναντηθήκαμε και οργανωθήκαμε μεταξύ μας οι άνθρωποι του θεάματος και ήδη βλέπουμε κάποια μικρά αλλά ενθαρρυντικά αποτελέσματα από τις κινήσεις αυτές.

Δεν ξέρω πώς θα είναι τα πράγματα όταν όλα αυτά τελειώσουν και τι θα αφήσει πίσω της η πανδημία. Η φτώχεια, το μετατραυματικό σοκ και γενικά όλη αυτή η περίεργη χρονιά θα είναι καθοριστική για το τι και ποιοι θα μείνουν όρθιοι. Πάντως, πιστεύω πως ο κόσμος θα επιστρέψει στο θέατρο, αφού είναι μια εμπειρία χαραγμένη στη συλλογική μας μνήμη και δεν σβήνει εύκολα.

Χρόνος: το πολυτιμότερο αγαθό

Ατελείωτη ηλεκτρονική αλληλογραφία, κινητό, τάμπλετ, λάπτοπ. Ασταμάτητες ώρες στο τηλέφωνο, με hands-free, χωρίς hands-free, συναντήσεις η μία μετά την άλλη, συναντήσεις σε καφέ, θέατρα, γραφεία, στη μέση του δρόμου. Δελτία Tύπου, φωτογραφίσεις, γυρίσματα για τρέιλερ. Συνέχεια εκκρεμότητες. Πρόχειρο φαγητό, συμφωνίες, διαφωνίες, αναβολές, προσδοκίες, ισορροπίες.

Πολλές ισορροπίες. Διαθεσιμότητα, εχεμύθεια, καθησυχασμός, ψυχολογική υποστήριξη, εμπιστοσύνη. Δουλειά στο τιμόνι, δουλειά στον περίπατο, δουλειά στη διασκέδαση, διασκέδαση στη δουλειά. Δουλειά ακόμα και στον ύπνο -κυριολεκτικά. Αυτή είναι πάνω-κάτω η ζωή ενός εργαζόμενου στην Επικοινωνία θεατρικών παραστάσεων, θυμίζοντας αρκετά τους ήρωες στο «The corrosion of character» του κοινωνιολόγου Richard Sennett που προέβλεπε τις επιπτώσεις που θα έχει στους εργαζόμενους του τομέα των υπηρεσιών η διάχυση μεταξύ των ορίων ιδιωτικής και εργασιακής σφαίρας. Οταν η ζωή σου γίνεται η δουλειά σου και η δουλειά σου η ζωή σου, εύχεσαι να συμβεί κάτι που θα σε κάνει να αντιληφθείς πως το πολυτιμότερο αγαθό στον κόσμο είναι ο χρόνος.

Και ξαφνικά ο χρόνος βρέθηκε. Βίαια, απότομα, σοκαριστικά. Ηταν σαν να βγήκαμε κυριολεκτικά, όσοι εργαζόμαστε στο θέατρο, από την πρίζα. Ποιο είναι όμως το αντίτιμο για τον νεοαποκτηθέντα και πρωτόγνωρο χρόνο; Σε βραχυχρόνιο επίπεδο, όσο δηλαδή ο ιός κατακλύζει τις ζωές μας, ο χρόνος που μας δόθηκε αποδεικνύεται ουσιαστικά σκάρτος, αφού δεν μπορείς να τον αξιοποιήσεις ανθρώπινα.

Να δεις φίλους, να βγεις έξω να ψυχαγωγηθείς ή να διασκεδάσεις, να ταξιδέψεις. Στα επαγγέλματα του θεάτρου αυτό είναι ακόμα πιο έκδηλο. Το θέατρο είναι ένας χώρος επαφής, μυρωδιάς, συναισθήματος, διά ζώσης επικοινωνίας. Αυτό το σύμπαν που γοητεύει και το κοινό του. Οι πρόβες, οι παραστάσεις και κυρίως το γνωστό «φαγητό ή ποτό μετά την παράσταση», ως επιστέγασμα χαλάρωσης και κοινωνικότητας για τους ανθρώπους του θεάτρου και των θεατών τους, ανά τον κόσμο.

Σε μακροχρόνιο επίπεδο, όταν δηλαδή παρέλθει οριστικά η πανδημία, γεννιέται ένα ερώτημα: Αυτή η επένδυση (οικονομική, τεχνολογική, επικοινωνιακή, σωματική, διανοητική, ψυχολογική) στο να μάθει κανείς να ζει, να εργάζεται, να ψυχαγωγείται, να εκπαιδεύεται και να απολαμβάνει τη ζωή αποκλειστικά από το σπίτι, πώς περιμένουμε να αξιοποιηθεί; Αν στοχαζόμασταν για ένα λεπτό το διάστημα του εγκλεισμού που ζούμε τώρα ως περίοδο προετοιμασίας για μια συνθήκη στο μέλλον, όπου τα όρια μεταξύ προσωπικής και εργασιακής σφαίρας θα είναι ακόμα πιο δυσδιάκριτα από πριν, ποιος τελικά εγγυάται ότι ο χρόνος που μας δόθηκε δεν ήταν δανεικός;

Ας σχεδιάσουμε ένα καλύτερο αύριο

Για λόγους που δεν είναι απαραίτητα κατανοητοί το θέατρο δοκιμάζεται περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον κλάδο από τον προηγούμενο Μάρτιο. Σε ένα χώρο όπου ευδοκιμεί η έλλειψη επαγγελματισμού, όπου τα τελευταία χρόνια δεν υπάρχει κανένα είδος θεσμικής, ή μη, κατοχύρωσης των εργασιακών δικαιωμάτων, τα πράγματα έγιναν απλά ανυπόφορα και για τους φωτογράφους του κλάδου.

Δημοσιεύματα με φωτογραφίες από παλιότερες χρονιές, παραστάσεις αρχείου και πάγωμα πληρωμών όποιων ήδη δημιουργημένων υποχρεώσεων, μερικά από τα ζοφερά που βιώνουμε το τελευταίο έτος. Εξαίρεση κάποια κρατικά θέατρα, αλλά και ελάχιστοι επιχειρηματίες, οι οποίοι ελπίζουν σε ένα 2021 με γεμάτες αίθουσες και ετοιμάζουν νέες παραγωγές. Πραγματικά με πετυχαίνετε σε μία άσχημη ψυχολογία πριν από την κρίση του Covid-19, ψυχολογία που έχει να κάνει με το ότι πρέπει να κάνουμε τις εισπρακτικές εταιρείες για να πληρωθούμε και να δίνουμε τις δουλειές μας με έωλες υποσχέσεις. Σίγουρα η κατάσταση πλέον είναι χαοτική, αλλά ίσως αποτελεί μία ευκαιρία να σκεφτούμε και να σχεδιάσουμε ένα καλύτερο αύριο.