Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, τα παρουσίαζε όλα ως «καλώς καμωμένα» τη Δευτέρα στη Βουλή. Την ίδια ώρα, η Eurostat έδινε στη δημοσιότητα -με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Φτώχειας- στοιχεία τα οποία δείχνουν πως στη χώρα μας εξελίσσονται με ανησυχητικούς ρυθμούς συνθήκες φτωχοποίησης του πληθυσμού που την φέρνουν στις χειρότερες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σύμφωνα με αυτά, πάνω από ένας στους τέσσερις Έλληνες -και για την ακρίβεια, το 27,5%- αντιμετωπίζει το φάσμα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Το μεγάλο αυτό ποσοστό αποτελεί θλιβερή «παραφωνία» για ευρωπαϊκή χώρα, ειδικά αν συγκριθεί με το 21,9% μέσου όρου στην Ε.Ε. ή με ποσοστά υποπαλλαπλάσια, όπως αυτά της Τσεχίας (11,5%), της Σλοβακίας (13,8%) ή και της Σλοβενίας (14,3%). Μάλιστα, το 2020, η Ελλάδα βρέθηκε στην τρίτη χειρότερη θέση της Ε.Ε. μετά τη Ρουμανία (35,8%) και τη Βουλγαρία (33,6%).\

Προς επιδείνωση του φαινομένου

Και ενώ τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν την εικόνα της φτώχειας όπως αποτυπωνόταν πέρσι, οι τρέχουσες εξελίξεις στην οικονομία είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Προδικάζουν μια βέβαιη επιδείνωση για το 2021. Αν ο καθοριστικός παράγοντας για το 2020 ήταν η πανδημία και τα εντόνως υφεσιακά περιοριστικά μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση, τον τόνο της φτωχοποίησης που συντελείται φέτος τον δίνουν σε μεγάλο βαθμό και οι μεγάλες ανατιμήσεις που λαμβάνουν χώρα κατά τους τελευταίους τέσσερις μήνες.

Χαρακτηριστική είναι εν προκειμένω η δήλωση που έκανε στο Πρώτο Πρόγραμμα η αντιπρόεδρος της ΕΚΠΟΙΖΩ Παναγιώτα Καλαποθαράκου, ότι βλέπουμε φτωχοποίηση του μέσου καταναλωτή, αν σκεφτεί κανείς τις ανατιμήσεις σε συνδυασμό με την ανεργία και την ανύπαρκτη ή μηδαμινή αύξηση των μισθών. Για αυτό και προέκρινε άλλωστε ως φορέας τη μείωση του ΦΠΑ και την απόσβεση μέρους των αυξήσεων από τις ίδιες τις επιχειρήσεις.

Η Eurostat και η απελπισία από τις ανατιμήσεις

Η γενικότερη εικόνα πάντως που μεταφέρουν οι φορείς των καταναλωτών είναι η απελπισία τους για τις σημαντικές αυξήσεις στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος, που αδυνατούν πολλοί να τους πληρώσουν, κινδυνεύοντας επιπροσθέτως και με διακοπή ρεύματος αν δεν πληρώσουν ή αν δεν ρυθμίσουν τις οφειλές τους.

Η κυβέρνηση δεν είναι άμοιρη ευθυνών για το τσουνάμι των ανατιμήσεων, καθώς παραμένει παθητικός θεατής στην ακρίβεια βασικών αγαθών του «καλαθιού της νοικοκυράς» όπως είναι, λόγου χάριν, ζυμαρικά, γαλακτοκομικά, έλαια και απορρυπαντικά, ενώ αρνείται πεισματικά να ελαφρύνει, παραμονές χειμώνα, τους καταναλωτές από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης.

Φωτογραφία αρχείου: Eurokinissi

Σε ασφυξία η μεσαία τάξη

Οι εξελίξεις της διετίας που διανύουμε έρχονται να προστεθούν στην κρίση της τελευταίας δεκαετίας, η οποία έχει ήδη επιφέρει δραστικές περικοπές των εισοδημάτων και ειδικά μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων που απαρτίζουν τη μεσαία τάξη. Αυτά είναι που στη συντριπτική τους πλειονότητα διατηρούν τις υποχρεώσεις που προέκυψαν είτε από υπερβολικό δανεισμό είτε από αδυναμία εκπλήρωσής τους προς το Δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία και την κοινή ωφέλεια. Οι υποχρεώσεις αυτές πάγωσαν προσωρινώς λόγω των προγραμμάτων στήριξης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μεταθέτοντας απλώς τον χρόνο εκπλήρωσής τους. Σημειώνεται ότι οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία αγγίζουν τα 150 δισ. ευρώ, ενώ συνολικά το ιδιωτικό χρέος υπερβαίνει σήμερα τα 243 δισ. ευρώ και το 138% του ΑΕΠ.

Τα στοιχεία της Eurostat «μιλούν» από μόνα τους

Στο μεταξύ, παρά τη σταθερή άνοδο κατά 20 έως 40 ευρώ ετησίως του ποσού που δαπανούσαν τα ελληνικά νοικοκυριά μεταξύ 2016 και 2019 για κατανάλωση, ο συνδυασμός lockdown και φτωχοποίησης το καθήλωσε στα ιστορικά χαμηλότερα επίπεδα της εποχής ευρώ. Η μέση ετήσια δαπάνη των νοικοκυριών για αγορές συρρικνώθηκε, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2020 στα 15.981,96 ευρώ ή 1.331,83 μηνιαίως, καταγράφοντας μείωση 9,9% από το 2019.

Βρέθηκε δηλαδή όχι μόνο 788,57 ευρώ ή 37,2% κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα και τα 2.120,40 ευρώ μηνιαίως του 2008, αλλά και 644,11 ευρώ ή 32,6% χαμηλότερα από τα 1.975,94 ευρώ του 1999, καταγράφοντας έτσι αρνητικό ρεκόρ εποχής ευρώ. Με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 50% των νοικοκυριών δαπανά λιγότερα από 1.080 ευρώ τον μήνα, με τα νοικοκυριά που διαμένουν σε ενοικιαζόμενη κατοικία να δαπανούν το ένα πέμπτο (19,8%) του προϋπολογισμού τους για ενοίκιο.

Έτσι, τα φτωχότερα νοικοκυριά καταναλώνουν απλώς για να επιβιώσουν, καθώς το μερίδιο της μέσης δαπάνης για είδη διατροφής και μη οινοπνευματώδη ποτά και στέγαση των νοικοκυριών του φτωχότερου 20% του πληθυσμού ανέρχεται στο 58,2% των δαπανών των νοικοκυριών, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο του πλουσιότερου 20% στο 29%.

Μπροστά σε αυτά τα φαινόμενα, η κυβέρνηση αντί να ενισχύσει το κοινωνικό κράτος το αποδομεί, με τρανταχτό παράδειγμα, την ιδιωτικοποίηση τη ΔΕΗ, μιας εταιρείας η οποία δεν παράγει εμπόρευμα, αλλά κοινωνικό αγαθό.

Μέχρι την Παρασκευή 29 Οκτωβρίου νοικοκυριά και επιχειρήσεις καλούνται να σηκώσουν ένα βαρύ λογαριασμό φόρων που υπερβαίνει το 1,5 δισ. ευρώ.

Σε πέντε μέρες εκπνέει η προθεσμία για την εξόφληση της τέταρτης δόσης του φόρου εισοδήματος, των δύο πρώτων δόσεων του ΕΝΦΙΑ αλλά και η τριπλή δόση για επανένταξη στις 100 και 120 δόσεις από όσους έχουν πληγεί από την πανδημία. Λίγο πριν την πληρωμή της διπλής δόσης του ΕΝΦΙΑ οι φορολογούμενοι έχουν την ευκαιρία να ξαναδούν το εκκαθαριστικό και να διορθώσουν τυχόν λάθη και παραλείψεις που ενδεχομένως ανεβάζουν το φόρο.

Ειδικότερα μέχρι την Παρασκευή θα πρέπει να πληρωθούν:

-Τέταρτη δόση φόρου εισοδήματος. Οι φορολογούμενοι με χρεωστικό σημείωμα θα πρέπει να πληρώσουν την τέταρτη δόση του φόρου εισοδήματος ύψους περίπου 270 εκατ. ευρώ ενώ οι επιχειρήσεις θα καταβάλλουν 400 εκατ. ευρώ. Ακολουθούν άλλες τέσσερις μηνιαίες δόσεις με την τελευταία έως το τέλος του Φεβρουαρίου 2022.
-Δύο δόσεις ΕΝΦΙΑ: Πάνω από 6,2 εκατ. ιδιοκτήτες ακινήτων καλούνται να πληρώσουν διπλή δόση ΕΝΦΙΑ, του Σεπτεμβρίου και του Οκτωβρίου που συνολικά φθάνει τα 800 εκατ. ευρώ. Οσοι έχουν εντοπίσει λάθη ή παραλείψεις στα στοιχεία της ακίνητης περιουσίας τους που «φουσκώνουν» τον ΕΝΦΙΑ έχουν την ευκαιρία να τα διορθώσουν υποβάλλοντας αρχικές και τροποποιητικές δηλώσεις Ε9 πριν την λήξη της προθεσμίας για την πληρωμή των δόσεων του φόρου. Με την υποβολή της δήλωσης εκδίδεται νέο εκκαθαριστικό με το ποσό του ΕΝΦΙΑ που πρέπει να πληρώσουν.

Ρύθμιση 100 – 120 δόσεων

-Τρεις δόσεις για τις ρυθμίσεις των 100 και 120 δόσεων. Οι οφειλέτες που έχουν πληγεί από την πανδημία και έχασαν τις παλαιές ρυθμίσεις των 100 ή 120 δόσεων από 1η Μαρτίου 2020 έως και 31 Ιουλίου 2021 προκειμένου να επανενταχθούν στις ρυθμίσεις θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση στην πλατφόρμα mybusinessSupport και να καταβάλλουν τη δόση του Αυγούστου μαζί με τις δόσεις Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου. Είναι η τελευταία ευκαιρία που έχουν οι οφειλέτες για να κερδίσουν ξανά τις παλαιές ρυθμίσεις των 100 και 120 δόσεων.

Σημειώνεται ότι απώλεια της ρύθμισης επέρχεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

α) ο οφειλέτης δεν καταβάλλει 3 συνεχόμενες μηνιαίες δόσεις της ρύθμισης ή καθυστερήσει την καταβολή των 3 τελευταίων δόσεων της ρύθμισης για το αντίστοιχο χρονικό διάστημα.
β) οφειλέτης δεν υποβάλλει τις προβλεπόμενες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος και του ΦΠΑ, καθ’ όλο το διάστημα της ρύθμισης των οφειλών του και μέχρι την εξόφλησή της, εντός 3 μηνών το αργότερο από την παρέλευση της προθεσμίας υποβολής τους.
γ) ο οφειλέτης δεν εξοφλεί ή τακτοποιεί τις νέες οφειλές του εντός της προθεσμίας καταβολής τους.