Τα κακά μαντάτα έπεσαν μαζεμένα, αυτές τις μέρες. Μόλις μία ημέρα μετά την πολιτική κηδεία του Ηλία Νικολακόπουλου, «έφυγε» από τη ζωή, χθες το πρωί, και ο Γεράσιμος Νοταράς. Ολη του τη ζωή έδινε μάχες, πάντα υπέρ όσων συλλογικοτήτων είχαν ανάγκη. Τον τελευταίο καιρό, έδινε την προσωπική του μάχη με τον καρκίνο. Ανήκει δε σε αυτούς τους λίγους ανθρώπους που, παρότι έζησαν μια μεγάλη ζωή, σε πολλαπλά επίπεδα (όχι μόνο χρονικά), η απώλειά τους είναι εξαιρετικά σημαντική, ακριβώς γιατί είναι λίγοι και σπουδαίοι.

Ο Γεράσιμος Νοταράς υπήρξε αντιστασιακός, ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς και ενεργός πολίτης, με πολυδιάστατη επαγγελματική, ακαδημαϊκή και κοινωνική δράση. Γεννημένος το 1936, στην Πάτρα, έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Καλλιθέα, στο κοιμητήριο της οποίας θα γίνει και η κηδεία του, την Τετάρτη 6 Ιουλίου, στις 10.30.

Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Πολιτική Κοινωνιολογία στο πανεπιστήμιο της Λοζάνης, όπου και δίδαξε (1962-1965). Το ερευνητικό του έργο υπήρξε σημαντικό στο εξωτερικό (με τον Παναγιώτη Μερλόπουλο συμμετείχαν στο κλασικό έργο αναφοράς του Ζαν Μεϊνό «Πολιτικές Δυνάμεις στην Ελλάδα 1946-1965», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σαββάλας) και συνεχίστηκε στην Ελλάδα, στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. Ηταν ένας σπουδαίος και πρωτοπόρος πολιτικός επιστήμονας, ένας από τους ανθρώπους που βασανίστηκαν απάνθρωπα από τα όργανα της δικτατορίας του 1967, ένας άνθρωπος που ουσιαστικά δημιούργησε και ανέδειξε το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας.

Συγκεκριμένα, αμέσως μετά το χουντικό πραξικόπημα, ο Γεράσιμος Νοταράς εντάσσεται στην αντιδικτατορική οργάνωση Δημοκρατική Αμυνα (διεγράφη από τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1974, μαζί με τα περισσότερα πρώην στελέχη της Δημοκρατικής Αμυνας). Αναπτύσσει αντιστασιακή δράση και στις 23 Οκτωβρίου 1967 συλλαμβάνεται μέσα στο γραφείο του στο ΕΚΚΕ από τους Μπάμπαλη και Σπανό, έπειτα από προδοσία. Εζησε τα βασανιστήρια της ταράτσας της Ασφάλειας στην Μπουμπουλίνας και κατόπιν μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Απάγεται μέσα από τη φυλακή και μεταφέρεται μυστικά στο παροπλισμένο αντιτορπιλικό «Ελλη ΙΙ», όπου, αγνοούμενος επί 28 ημέρες, βασανίζεται με ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ και εικονικούς πνιγμούς.

Εξαιτίας ενός φρουρού που τον αναγνώρισε και επικοινώνησε με την οικογένειά του, το χουντικό καθεστώς αναγκάστηκε, ύστερα από συνεχείς οχλήσεις, να τον μεταφέρει και πάλι στις φυλακές: Αβέρωφ, Αίγινα, Τρίκαλα, Κορυδαλλός. Αποφυλακίστηκε το 1973, ωστόσο, μετά την πτώση της Χούντας, αρνείται να επιστρέψει στη θέση του στο ΕΚΚΕ, θεωρώντας ότι δεν επήλθε πραγματική αποχουντοποίηση στο κέντρο, όπως άλλωστε και στα πανεπιστήμια. Εργάζεται στις εκδόσεις Παπαζήση.

To 1978, χάνει πρόωρα τη γυναίκα της ζωής του, Μαρί Εμμά. Από το 1979 μέχρι σήμερα, υπήρξε επικεφαλής του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας, ενός από το μεγαλύτερα αρχεία της Ελλάδας, το οποίο εξελίχθηκε σε σημαντικό κόμβο για την αρχειονομία, την ιστορική έρευνα, τις εκπαιδευτικές και μουσειακές δράσεις και, βέβαια, για τις εκδόσεις στον τομέα της οικονομικής ιστορίας. Ταυτόχρονα, αφιέρωσε σημαντικό κομμάτι της ζωής του στο ελεύθερο ΚΕΘΕΑ (έως την πλήρη αποσύνθεσή του από τη σημερινή κυβέρνηση) ως εθελοντής επί 33 χρόνια, εκ των οποίων τα 19 από την άμισθη θέση του προέδρου του Δ.Σ. Για τη δράση του αυτή τιμήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα από την ελληνική Προεδρία. Από τη Γαλλική Δημοκρατία έλαβε για την προσφορά του στα Γράμματα τον τίτλο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής.

Υπήρξε, επίσης, ιδρυτικό μέλος του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας και ενεργό μέλος του Συνδέσμου Φυλακισθέντων – Εξορισθέντων 1967-1974 (ΣΦΕΑ), του οποίου υπήρξε και πρόεδρος. Οσο για την πολιτική του δράση, αυτή δεν σταμάτησε ποτέ. Μετά τη διαγραφή του από τη Δημοκρατική Αμυνα, δημιούργησε μαζί με άλλους τη Σοσιαλιστική Πορεία, πέρασε γρήγορα στον Συνασπισμό και μετά στον ΣΥΡΙΖΑ, όπου παρέμεινε έως το τέλος.

Συλλυπητήρια

Ο ΣΥΡΙΖΑ εξέφρασε τα συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του, μαζί με μια εκτενή ανακοίνωση για τη ζωή του Γεράσιμου Νοταρά. Τα ειλικρινή του συλλυπητήρια εξέφρασε και ο ευρωβουλευτής του κόμματος, Κ. Αρβανίτης, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τον Γεράσιμο Νοταρά στο ΚΕΘΕΑ. Τον χαρακτηρίζει ως τον «διανοούμενο, αγωνιστή, οραματιστή, που πίστεψε όσο κανείς άλλος στη θετική αλλαγή των ανθρώπων. Που βοήθησε όσο κανείς άλλος στο κτίσιμο του ΚΕΘΕΑ» σε σχετική ανάρτησή του. Ως «μεγάλη απώλεια» χαρακτηρίζουν τον θάνατό του και οι συναγωνιστές και συναγωνίστριές του στον ΣΦΕΑ, με πολλούς από τους οποίους πρωτοσυναντήθηκαν μέσα στις φυλακές επί δικτατορίας.

■ Η κηδεία θα τελεστεί την Τετάρτη 6/07, στις 10.30 το πρωί, στο Κοιμητήριο Καλλιθέας. Η οικογένεια παρακαλεί, αντί στεφάνων, να διατεθούν χρήματα στον Σύλλογο Οικογένειας ΚΕΘΕΑ ΣΤΡΟΦΗ (Εθνική Τράπεζα, IBAN: GR9001101550000015529606723).

Τα τυπικά προσόντα της είναι πως είναι νομικός, δημοσιογράφος, έχει διδάξει σε πανεπιστήμια και ήταν μέλος του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1947, βουλεύτρια της ιταλικής Βουλής (1976) και επί 20 χρόνια ευρωβουλεύτρια (1979-1999). Υπήρξε μάλιστα και υποψήφια ευρωβουλεύτρια στις τελευταίες εκλογές με τον ΣΥΡΙΖΑ. Η Λουτσιάνα Καστελίνα, καθόλου τυπικά, είναι μία εξαιρετικά δυναμική προσωπικότητα της Αριστεράς, πρωτοπόρος φεμινιστικών κινημάτων στην Ιταλία και έως σήμερα, στα 92 της χρόνια («τον Αύγουστο κλείνω τα 93», μας λέει), απολύτως συνεπής με τα «πιστεύω» της και τρομερά μοντέρνα στη σκέψη της.

Έχοντας διατηρήσει τις βασικές αρχές της Αριστεράς, δεν μένει στο παρελθόν (όσα ιστορικά γεγονότα κι αν έχει ζήσει και μάλιστα εκ του σύνεγγυς) και μιλάει ξεκάθαρα σε δεκάδες ομιλίες ανά την Ευρώπη, πραγματικά δίχως σταματημό. Τη συναντήσαμε στο Ευρωκοινοβούλιο και συνομιλήσαμε μαζί της, καθώς συμμετείχε στην εκδήλωση του Στέλιου Κούλογλου και της ευρωομάδας της Αριστεράς για τις νέες, μελλοντικές προκλήσεις που διαφαίνονται.

«Τα προβλήματα είναι κοινά και στην Ιταλία και στην Ελλάδα και στις περισσότερες χώρες, όχι μόνο του ευρωπαϊκού Νότου», μας λέει. «Εμείς μόνο μπορούμε ν’ αλλάξουμε τα πράγματα. Εξετάζουμε το τι ψηφίζουν οι πολίτες, αντί να εξετάσουμε τα υψηλότατα ποσοστά αποχής. Στους νέους, οι λέξεις “θεσμοί”, “Βουλή”, “κόμματα” δεν λένε πια τίποτα. Υπάρχει λόγος γι’ αυτή την απογοήτευση: η αστική δημοκρατία πλέον φαντάζει παλιακή. Ο τρόπος που οι πολιτικοί ασκούν την εξουσία είναι διεφθαρμένος στη χειρότερη περίπτωση και ανεπαρκής στην καλύτερη. Φυσικά οι νέοι θα αντιδράσουν, γυρίζοντάς μας την πλάτη. Ταυτόχρονα, η Αριστερά δεν λέει να συνεργαστεί σε ένα ενιαίο μέτωπο, αλλά διασπάται σε μικρά μικρά κομματάκια. Αυτού του είδους η δημοκρατία, έτσι όπως έχει γίνει, δεν είναι πια βιώσιμη.

»Από την άλλη, οι κυβερνήσεις, στην πλειονότητά τους, είναι απλά εκτελεστικά όργανα πλέον. Δεν ήταν τα κόμματα έτσι στο παρελθόν – γίνονταν συζητήσεις, ζυμώσεις, μας ενδιέφερε να γίνονται ουσιαστικές αλλαγές, όχι να έχουμε μία θέση στη Βουλή. Προφανώς θα κάνεις συμβιβασμούς, πάντα γίνονταν συμβιβασμοί (και οι αριστεροί τείνουν να το ξεχνούν αυτό)· το θέμα είναι να κάνεις τους σωστούς συμβιβασμούς ή, στη χειρότερη, τους λιγότερο λανθασμένους. Ακριβώς γιατί η λήψη αποφάσεων πλέον έχει περάσει από τα θεσμικά όργανα στους επιχειρηματικούς ομίλους! Η Bayer αγόρασε τη Monsanto: τροφή, όπλα, φάρμακα ανήκουν όλα σε έναν. Η σύγχρονη δημοκρατία έχει ιδιωτικοποιηθεί. Ταυτόχρονα, έχουμε (εξαιτίας κυρίως αυτών των ομίλων) και μια ασύλληπτη οικολογική καταστροφή. Απαιτείται άμεσα αλλαγή των τρόπων παραγωγής και της νοοτροπίας κατανάλωσης. Είναι ώρα να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία προς όφελος και του περιβάλλοντος, και όχι μόνο για να γίνονται οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Ξέρετε πόση είναι η μείωση της απασχόλησης εξαιτίας της άνισης (και ταξικής) διαχείρισης της τεχνολογικής προόδου; Ολο τον 20ό αι. ήταν 15%, ενώ τα πρώτα χρόνια του 21ου έχει φτάσει ήδη το 75%!

»Δεύτερη συνιστώσα είναι ο πόλεμος. Από τη συνιστώσα του πολέμου εξαρτάται η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Ειδικά με τον τελευταίο πόλεμο στην Ουκρανία, βλέπουμε πόσο η χειραγώγηση (και) της ενημέρωσης παίζει ρόλο. Η ίδια η Ε.Ε. είναι ο μέγας λογοκριτής. Και ένας από τους βασικούς υπεύθυνους της συνέχισης του πολέμου. Με ρωτάτε ποια θα πρέπει να είναι η στάση της ριζοσπαστικής, σύγχρονης Αριστεράς απέναντι στον πόλεμο… Σας λέω, λοιπόν, ότι είμαστε 100% ενάντια στην εισβολή. Αυτή έγινε από τον Πούτιν. Και είμαι απολύτως σαφής σε αυτό το “ενάντια”. Ωστόσο, αν δούμε τη μεγάλη εικόνα, όσοι στέλνουν όπλα στην Ουκρανία είναι ανεύθυνοι! Και πλήρως υπεύθυνοι για τους χιλιάδες των αμάχων που σκοτώνονται ή μεταναστεύουν. Τη Ρωσία, αντί να την αγκαλιάσει η Ε.Ε. μετά την πτώση του Τείχους και να συνεργαστεί μαζί της, την απομόνωσε, ενώ έδωσε στο ΝΑΤΟ και στις ΗΠΑ μεγάλη δύναμη. Θα έπρεπε από τότε να υπάρχουν συνεργασίες σε όλα τα επίπεδα με τη Ρωσία, όχι απομονωτισμός. Ολα αυτά είναι εξαιρετικά λάθος βήματα, εξαιρετικά ανεύθυνα, πέρα από κάθε αριστερή αντίληψη· και τώρα ζούμε τις συνέπειές τους. Το ξαναλέω: όσοι στέλνουν όπλα στην Ουκρανία είναι υπεύθυνοι για τους θανάτους! Ο Πούτιν κάνει τον πόλεμο και το ΝΑΤΟ τον θέλει. Δεν είναι η πρώτη φορά που το βλέπουμε να συμβαίνει αυτό. Η Δύση έχει κάνει δεκάδες άδικους πολέμους, εξαιτίας της αλαζονείας της. Ο Πάπας, ίσως ο μόνος πραγματικά υπεύθυνος πολιτικός άνδρας αυτή τη στιγμή, το είπε καθαρά: “Αυτός ο πόλεμος είναι μία τρέλα”. Αν ήθελαν οι Δυτικοί, θα τον είχαν σταματήσει. Προφανώς θα γίνουν διαπραγματεύσεις, κάτι θα χάσεις, κάτι θα κερδίσεις… Δεν βλέπετε τι κάνει η Τουρκία; Και μαζί της συμπορεύεται η Ε.Ε.! Ζητά να μη στέλνουν οι Σουηδοί και οι Φινλανδοί βοήθεια στους Κούρδους. Και αυτοί λένε ναι! Για τα “μάτια” του ΝΑΤΟ, βοηθάμε το φασιστικό καθεστώς της Τουρκίας που σκοτώνει και φυλακίζει Κούρδους. Είναι απίστευτα τα όσα συμβαίνουν. Ταυτόχρονα, και σπουδαία μαθήματα που πρέπει να πάρουμε.

»Το κεντρικό ζήτημα είναι η υπέρβαση συγκεκριμένων καπιταλιστικών συστημάτων. Είναι ελάχιστες οι πολιτικές δυνάμεις που προσπαθούν να προωθήσουν κοινωνικές πολιτικές, ο κόσμος απογοητεύεται και έτσι επανέρχεται η Δεξιά και η Ακροδεξιά στην εξουσία. Για να αλλάξουμε το σύστημα πρέπει να έχουμε πρόγραμμα. Να ενισχύσουμε τους παραγωγικούς τομείς, τις κοινωνικές υπηρεσίες, να εγγυηθούμε την απασχόληση. Θα πρέπει να καταφέρουμε να υπερβούμε την ιστορική διαφορά στον κομμουνισμό και τη σοσιαλδημοκρατία. Πρέπει να επανέλθουμε στα όσα είχαν προτείνει ο Γκράμσι και η Ρόζα Λουξεμπουργκ: να στραφούμε στο μικροεπίπεδο. Στην ίδια την κοινωνία. Να προτείνουμε ένα υπόδειγμα κοινωνίας, λιγότερο αλλοτριωμένο, να σταθούμε δίπλα του στις διεκδικήσεις του, να επαναπροσδιορίσουμε τις διεκδικήσεις αυτές. Μακριά από τον υπερκαταναλωτισμό, τον ατομισμό και τη διαφθορά. Η επανάσταση είναι αναπόφευκτη».